Ο ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΡΙΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3

Ο ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΡΙΑ

Η Ιστορία του φεμινιστικού κινήματος χωρίζεται σε τρία κυρίως κινήματα:

1) Ο φεμινισμός πρώτου κύματος αναφέρεται στο φεμινιστικό κίνημα του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού. Ο όρος δε χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του κινήματος - επινοήθηκε μεταγενέστερα, αφού είχε ξεκινήσει να χρησιμοποιείται ο φεμινισμός δεύτερου κύματος για να περιγράψει ένα νεότερο κίνημα.

Το πρώτο κύμα του φεμινισμού εστίαζε πρωταρχικά στη νομοθετική κατοχύρωση στοιχειωδών δικαιωμάτων για τις γυναίκες, με αιχμή του δόρατος τη συμμετοχή στις εκλογές. Από το τελευταίο, οι υποστηρίκτριες του κινήματος ονομάστηκαν σουφραζέτες (από την αγγλική λέξη suffrage που σημαίνει το δικαίωμα ψήφου).

Στους διαπρέποντες ηγέτες του κινήματος συμπεριλαμβάνονταν οι Elizabeth Cady Stanton, Susan B. Anthony και η πιο ριζοσπαστική Βικτόρια Γούντχαλ που έθεσε παράτυπα υποψηφιότητα στις προεδρικές εκλογές.

Στις ΗΠΑ, το τέλος του φεμινισμού πρώτου κύματος μπορεί να θεωρηθεί το πέρασμα της Δέκατης Ένατης Τροποποίησης στο Σύνταγμα των ΗΠΑ, που ήταν η μεγάλη νίκη του κινήματος

2)Ο φεμινισμός δεύτερου κύματος αναφέρεται σε μια περίοδο φεμινιστικής σκέψης που έχει την καταγωγή της κάπου μέσα στη δεκαετία του ’60 και ασχολήθηκε βασικά με την ανεξαρτησία και τη μεγαλύτερη πολιτική δράση για τη βελτίωση των δικαιωμάτων των γυναικών.

Το φεμινιστικό κίνημα δεύτερου κύματος ενδιαφέρθηκε βασικά για θέματα όπως η οικονομική ισότητα μεταξύ των φύλων και η ενασχόληση με τα δικαιώματα γυναικείων μειονοτήτων παρά με απόλυτα δικαιώματα όπως το δικαίωμα ψήφου, όπως είχε κάνει ο φεμινισμός πρώτου κύματος. Ένα φαινόμενο της περιόδου περιλάμβανε την αναγνώριση των λεσβίων γυναικών εντός του κινήματος. Οι λεσβίες είχαν μία ασαφή σχέση με άλλες, γενικά ετεροφυλόφιλα προσανατολισμένες φεμινιστικές ομάδες. Πολλοί φεμινιστές δεν ήθελαν να συνδεθούν με λεσβίες εξαιτίας των στερεοτύπων των “ανδροπρεπών” λεσβιών που ήταν κυρίαρχα την εποχή αυτή. Ως αποτέλεσμα πολλές φεμινιστικές ομάδες αισθάνθηκαν προδομένες και πως είχαν απορριφθεί από ετεροφυλόφιλες γυναίκες, ισχυριζόμενες πως οι ετεροφυλόφιλες σεξουαλικές σχέσεις αυτόματα καθιστούσαν τις γυναίκες υποτελείς, και πως η μόνη αληθινή ανεξαρτησία μπορούσε να έρθει μέσω λεσβιακών σχέσεων.

Το δεύτερο κύμα είναι περισσότερο κοινά συνδεδεμένο με την θεωρία του ριζοσπαστικού φεμινισμού.

3) Το τρίτο κύμα Φεμινισμού είναι το φεμινιστικό κίνημα που εμφανίστηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’90. Στηρίχθηκε στις νίκες των προηγούμενων δυο κυμμάτων του φεμινισμού, αν και άσκησε κριτική σε διάφορες πτυχές τους και επεδίωξε την ολοκλήρωση των όσων έβλεπε ως ημιτελών προσπαθειών για επίτευξη των στόχων του Φεμινισμού.^[1]

Τα κύρια θέματα με τα οποία ασχολείται ο σύγχρονος Φεμινισμός τρίτου κύματος, είναι η βία σχετιζόμενη με το φύλο (πχ βιασμός, παρενόχληση, οικογενειακή βία), τα δικαιώματα αναπαραγωγής, θέματα σεξουαλικής απελευθέρωσης, δικαιώματα διαφυλετικών, υποστήριξη μονογονεϊκών οικογενειών κ.α.^[2]

Ένα περιεκτικό παράδειγμα του φεμινισμού τρίτου κύματος είναι το Colonize This!, μια ανθολογία γραπτών νεαρών γυναικών που συζητάν θέματα όπως το φύλο, ο ρατσισμός, ο εθνικισμός, και η ομοφυλοφιλική ταυτότητα.

ΚΥΡΙΑΡΧΕΣ  ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ  ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΑΝΤΙΣΤΕΚΕΤΑΙ Η ΕΙΡΗΝΗ Η ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΡΙΑ ΤΟΥ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΟΣ.

Το κείμενο  «Η ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΗΜΑ» εκπροσωπεί τη κοινωνία μίας νέας εποχής όπου ο φεμινισμός και ο σοσιαλισμός κάνουν την παρουσία τους. Η Ειρήνη χαρακτηρίζεται ως γυναίκα που απελευθερώνεται από τις προκαταλήψεις της εποχής της .Προσπαθεί να καταγγείλει την κοινωνική αδικία ,την πολιτική  διαφθορά  και την εξάρτηση  από το χρήμα τόσο της οικογένειας της όσο και του αντρός της εκδηλώνοντας την δυσαρέσκειά της επαναστατικά. Πιο αναλυτικά η Ειρήνη προς το τέλος του αποσπάσματος αντιστέκεται τόσο στις αντιλήψεις της μάνας της την Επιστήμη όσο και του αντρός της του Αντρέα. Η πρώτη επανάστασή της διαφαίνεται στο σημείο που η μάνα της αρνείται τον Αντρέα για  σύζυγο της και την απειλεί πως θα την κλείσει σε μοναστήρι λόγω της απρεπής παλιάς συμπεριφορά  της ( «Γιατί τον έμπασες μέσα», «Σύρου κακομοίρα μου ,κουρέψου σε κάνα μοναστήρι»).Η κακομοίρα η Ειρήνη αγανακτεί από τα λόγια της σκληρής μάνας της και ξεσπά υπενθυμίζοντάς της πόσο σκληρά έχει δουλέψει όλα αυτά τα χρόνια σαν είλωτας για να βγάλει τη προίκα της  προκειμένου να παντρευτεί («Και τώρα ήταν η Ρήνη που εθύμωνε… με βραχνή φωνή χωρίς να σηκώσει το κεφάλι»). Αντιστέκεται  λοιπόν σε μία από τις οπισθοδρομικές αντιλήψεις  της εποχής κατά την οποία η γυναίκα είναι αναγκασμένη να υπακούει πιστά στα «θέλω» των γονιών της και να προσαρμόζει τη ζωή της πάντα με τα κοινωνικά πρότυπα της εποχής της ( «Όχι μάνα» είπε, «τον Αντρέα θα πάρω ,όχι άλλονε» και επήγε στο μαγειριό.) Όμως η μεγάλη επανάσταση της πραγματοποιείται τη στιγμή που επιστρέφει ο Αντρέας στο πατρικό της και τη ζητάει σε γάμο ενώ την είχε εγκαταλείψει για μήνες («Την αγάπη»… Ανάθεμά  τα τάλαρα»). Η νέα και πονεμένη από τη ζωή Ειρήνη αρνείται κάθετη την πρότασή του και υποστηρίζει τον εαυτό της βασιζόμενη στον κοινωνικό ρεαλισμό και σοσιαλισμό. Επιπροσθέτως ,τού ξεκαθαρίζει πως μπορεί να τα βγάλει πέρα μόνη της και δεν χρειάζεται στη ζωή της πουλημένη ,φιλάργυρη και άπληστη αγάπη («εδώ είναι ο χωρισμός …. το παιδί που θα γεννηθεί»). Επομένως, η δεύτερη κυρίαρχη αντίστασή της αναφέρεται στην αντίληψη των αντρών της εποχής σύμφωνα με την οποία  οι γυναίκες  υπακούν στις εντολές τους και αναγκάζονται να τους παντρεύονται τις περισσότερες φορές ακούσια. Συνοψίζοντας, η Ειρήνη υπερασπίζεται τον εαυτό της και αρνείται να παντρευτεί έναν άντρα ο οποίος θα της συμπεριφερθεί  ως ένα άβουλο, χειραγωγήσιμο ον μόνο και μόνο για να καλύψει τις οικονομικές και βιολογικές του ανάγκες όπως έκαναν εξάλλου οι περισσότερες άντρες της εποχής.

ΣΤΕΛΛΑ ΒΙΟΛΑΝΤΗ   ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΣ

      Η Στέλλα Βιολάντη θεωρήθηκε  .Να αναφέρετε τους λόγους που δικαιολογούν τη θέση της.

Η Στέλλα Βιολάντη ζούσε σε μια πατριαρχικά ιεραρχημένη οικογένεια. Αρχηγός  της οικογένειας θεωρούνταν φυσικά ο πατέρας και αυτός αποφάσιζε για τη τύχη και το μέλλον των κορών του. Η ίδια ήταν τρελά ερωτευμένη με τον Χρηστάκη Ζαμάνο και είχε σκοπό να τον παντρευτεί .Όμως όταν ο πατέρας της έμαθε για τον κρυφό έρωτά της  έγινε έξαλλος ,την έδειρε και την κλείδωσε στο πατάρι του σπιτιού. Η επανάστασή της ξεκινά τη στιγμή που η μητέρα της την επισκέπτεται ώστε να την συμβουλέψει σχετικά με την τωρινή της κατάσταση. Η μητέρα της λοιπόν της λέει να παρακαλέσει το πατέρα της ,να τον ακούσει και προφανώς να μην παντρευτεί τον Ζαμάνο («Να πέσει στα πόδια… χωρίς το θέλημα του»). Αυτή το αρνείται φωνάζοντας στη μητέρα της έντονα ένα «Όχι!».Η μάνα της έκπληκτη της υπενθυμίζει την κοινωνική της θέση και ότι μόνο ο πατέρας της έχει το δικαίωμα να ορίσει τη ζωή της και όχι αυτή όπως ισχυρίζεται («Μα ορίζεις… σου», «Όχι ο πατέρας… και όλους», «Να τον εαυτό μου τον κάνω ό,τι θέλω»). Ακόμα και όταν η μάνα της, της διευκρινίζει ότι ο πατέρας της μπορεί να την ξαναχτυπήσει η να κάνει κάτι χειρότερο αν παντρευτεί αυτόν τον Ζαμάνο αυτή δεν σταματά, δε το βάζει κάτω και παλεύει για τον αγαπημένο της μη γνωρίζοντας ότι αυτός παντρεύτηκε άλλη γυναίκα όσο αυτή ήταν κλειδωμένη στο πατάρι εξαιτίας του. Διασαφηνίζει στη μάνα της εκ νέου πως δεν  φοβάται το τι θα κάνει ο πατέρας της πια, αυτή θα παντρευτεί τον υποτιθέμενο έρωτα της μοίρας της («Εκατάλαβα, εψιθύρισε... τον φοβάμαι»).Για ακόμα μία φορά, παρατηρούμε την αντίσταση μίας δυναμικής γυναίκας της Στέλλας Βιολάντη όπως και της Ειρήνης στη «τιμή και το χρήμα» ενάντια στα στερεότυπα και τις ανισότητες μεταξύ των δύο φύλλων σε μία πατριαρχική οικογένεια. Παρατηρείται λοιπόν έντονα και στις δύο ιστορίες και ειδικά σε αυτή της Στέλλας Βιολάντη η ανώτερη θέση του άντρα, του πατέρα και η κατώτερη αδύναμη θέση της γυναίκας και της μητέρας.

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΤΑΜΠΟΥ ΜΕ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΑΣΧΟΛΟΥΝΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ Ο ΤΟΠΟΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΗΝ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΤΟΥΣ ΕΞΕΛΙΞΗ.

Γυρνώντας την πλάτη στα ταμπού και στις προκαταλήψεις που κρύβονταν πίσω από κάθε «ανδρικό» επάγγελμα, πολλές γυναίκες, είτε λόγω ανάγκης είτε λόγω πραγματικής τους αγάπης για τη συγκεκριμένη εργασία, προσπάθησαν και όχι μόνο κατάφεραν να κάνουν αυτό που ήθελαν, αλλά ξεχώρισαν ανάμεσα στους καλούς του είδους τους! Υπάρχουν πολλές γυναίκες στις μέρες μας οι οποίες έχουν διεκδικήσει και πετύχει σε ανδροκρατούμενους τομείς. Βαρέθηκαν να ακούν το γνωστό μότο «Δεν είναι για μία τέτοια δουλειά το ασθενές φύλο!» και πήραν λοιπόν δράση παραγκωνίζοντας προκαταλήψεις και κοινωνικά πρότυπα. Πολλές ήταν οι γυναίκες που έγιναν ταξιτζήδες, οδηγοί λεωφορείου ή αεροπλάνου, οικοδόμοι και ανέλαβαν ακόμα και τη τέχνη του σουβλιστή.

Μια γυναίκα που λατρεύει το κυνήγι. Η Αγγέλα Λόρδου ξυπνά κάθε Τετάρτη και Κυριακή από τις 2:30 τα χαράματα, βάζει τη στολή της, φροντίζει το καλάθι με τα απαραίτητα σνακ (χαλούμι, ντομάτα, ψωμί, ελιές), ετοιμάζει τους σκύλους της, παίρνει το όπλο και ανηφορίζει τα βουνά της Κύπρου, εκεί όπου ο σύζυγός της και γνωστός στους φίλους του κυνηγιού, Δημήτρης Λόρδος, της υποδεικνύει πού θα πετύχουν τα πιο ωραία θηράματα. Μπορεί να μην ασχολείται επαγγελματικά, όμως η κ. Λόρδου έκανε μιαν αγαπημένη της συνήθεια αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής της. 
Τα πρώτα μαθήματά της τα πήρε από τον πατέρα της που ήταν επίσης κυνηγός. Πιο εντατικά, όμως, ασχολήθηκε όταν ο σύζυγός της Δημήτρης Λόρδος την προπονούσε στη σκοποβολή.

Μάλιστα η κ. Λόρδου, ήταν η πρώτη Κυπρία που έκανε πρωταθλητισμό στη σκοποβολή για 6 χρόνια, εξασφαλίζοντας αρκετές διακρίσεις. 
«Στην αρχή οι άνδρες της παρέας του κυνηγιού με έβλεπαν καχύποπτα. Ίσως να αναρωτιούνταν τι γυρεύω εγώ εκεί», όπως μας ανέφερε η κ. Λόρδου. Σήμερα, όμως, διατηρεί άψογες σχέσεις με όλους. Δεν θεωρεί επικίνδυνο το όπλο, σίγουρα όμως θα πρέπει να γνωρίζει κανείς πώς να το χειριστεί σωστά, όπως εξήγησε η κ. Λόρδου στη «Σ», θέλοντας να τονίσει ότι όλοι θα μπορούσαν να ασχοληθούν με αυτό που θέλουν πραγματικά. «Τι σημαίνει γυναίκα ή άνδρας; Ο καθένας μπορεί να κάνει αυτό που ονειρεύεται».

ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΟΙΚΟΔΟΜΟΥ ΣΤΗ ΚΥΠΡΟ
ΕΙΝΑΙ η πρώτη Κυπρία οικοδόμος και ίσως και η μοναδική που για 17 ολόκληρα χρόνια γινόταν ένα με το τσιμέντο, τα τούβλα και τα κεραμίδια. Ο λόγος για την Αντωνία Αντωνίου από τη Λεμεσό, η οποία ξεκίνησε να εργάζεται στις οικοδομές όχι από κάποια οικονομική ανάγκη, αλλά από την αγάπη που είχε για το επάγγελμα!
Μπορεί να φαίνεται περίεργο στους περισσότερους, ακόμη και σήμερα, όμως ακόμη πιο περίεργο μέχρι και αστείο το θεωρούσαν όσοι το άκουγαν τότε που η κ. Αντωνίου έκανε τα πρώτα της βήματα με το μυστρί. 
«Θυμάμαι, όταν αποφασίσαμε με το σύζυγό μου τότε να ασχοληθούμε με τις οικοδομές, πόσο δύσπιστοι ήταν όλοι γύρω μου. Μάλιστα το 1997 πήγα στο Γραφείο Εργασίας για να γραφτώ στα μαθήματα που προσέφερε η Αρχή Βιομηχανικής Κατάρτισης. Ο υπεύθυνος εκεί, μόλις με είδε, μου είπε ότι δεν υπάρχουν γυναικεία επαγγέλματα για να συμπληρώσω αίτηση. 
Όταν του εξήγησα ότι ενδιαφέρομαι για τις οικοδομές και τα κτίσματα, γέλασε και μου είπε αποκλείεται». 
Η κ. Αντωνίου, όμως, κατάφερε να τους πείσει για το πραγματικό της ενδιαφέρον και αφού συμπλήρωσε τη σειρά μαθημάτων και πρακτικής, ξεκίνησε το κτίσιμο. 
Βέβαια η δουλειά δεν ήταν καθόλου εύκολη για την κ. Αντωνίου, όπως μας εξήγησε, όμως την ευχαριστούσε πολύ. «Σήμερα είναι πιο εύκολο να γίνει κάποια γυναίκα οικοδόμος παρά τότε που ξεκίνησα εγώ. Τα βάρη τότε ήταν πιο πολλά. Τότε σήκωνα 50 κιλά τσιμέντο και ξεκινούσα τη μηχανή με τη μανέλα». 
Αν τη ρωτήσει κανείς, γιατί δεν επέλεξε κάποια δουλειά πιο ανάλαφρη από σωματικά βάρη, η απάντησή της φανερώνει σιγουριά: «Θα σας πω μόνο ότι, όταν γέννησα με καισαρική το πρώτο μου παιδί, μετά από 20 μέρες έτρεξα στις οικοδομές. Τόσο ήταν το πάθος μου για τη δουλειά μου».
Η δουλειά της μπορεί να μην ήταν εύκολη, όμως ακόμη πιο δύσκολη την έκανε το περιβάλλον γύρω της. «Οι συνάδελφοι με υποτιμούσαν. Ακόμη και όταν εργάστηκα αργότερα σε κάποιες άλλες εργοληπτικές εταιρείες, δεν μου έδιναν την ευκαιρία να δουλέψω στις οικοδομές, αλλά μόνο ως εργάτρια», όπως μας είπε με παράπονο η κ. Αντωνίου. Το χειρότερο, όμως, ήταν όταν κανείς δεν πίστευε πως ήταν οικοδόμος. «Ακόμη και οι δάσκαλοι που ρωτούσαν τα παιδιά μου για το επάγγελμα των γονιών τους, δεν πίστευαν στ' αφτιά τους» 
Καμιά «γροθιά», όμως, δεν ήταν δυνατή ώστε να τη σταματήσει από αυτό που έκανε. Μάλιστα την ενθάρρυναν πολλές γυναίκες που της έδιναν συγχαρητήρια για την επιλογή της, λέγοντάς της ότι τις κάνει υπερήφανες. 
Σήμερα η κ. Αντωνίου δεν μπορεί να εργαστεί στις οικοδομές λόγω κάποιων προβλημάτων υγείας. Όμως δεν σταμάτησε ποτέ να ενημερώνεται για τις νέες εξελίξεις στο συγκεκριμένο τομέα και να εφαρμόζει καθετί καινούριο στο δικό της σπίτι.

ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ:

ΜΑΥΡΕΤΑ ΠΡΩΤΟΨΑΛΤΗ

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΕΙΒΑΝΗ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΣΚΛΗΡΟΥ