Ο φεμινισμός και η γυναίκα επαναστάτρια

Ο ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΡΙΑ

Φεμινισμός

Ο Φεμινισμός είναι το κοινωνικό κίνημα που έχει σκοπό τον περιορισμό, αρχικά, και κατά συνέπεια την εξάλειψη κάθε κοινωνικής διάκρισης, και την προώθηση των δικαιωμάτων και συμφερόντων των γυναικών στη κοινωνία. Επίσης συγκροτείται αμφισβητώντας θεωρητικά και πρακτικά συγκεκριμένες κυριαρχικές σχέσεις και συνδέεται με τις έννοιες της κυριαρχίας και της σύγκρουσης. Οι υποστηρικτές του φεμινιστικού κινήματος, των οποίων η πλειονότητα αποτελείται κατά βάση από γυναίκες, ουσιαστικά αμφισβητούν συγκεκριμένες αξίες και πρακτικές, και τις ομάδες που επωφελούνται από αυτές.

Στην περίπτωση του φεμινιστικού κινήματος η βασική λογική που αμφισβητείται είναι η αντιστοίχηση της διαίρεσης του κοινωνικού χώρου –ιδιωτικός και δημόσιος- με τα δύο φύλα. Τα θέματα με αφορμή τα οποία γίνονται εκστρατείες είναι κυρίως η διακρίσεις και η σεξουαλική παρενόχληση και βία, τα οποία προέρχονται από έρευνες για θέματα όπως τα στερεότυπα και η καταπίεση της γυναίκας.

Η φεμινιστική θεωρία αναπτύχθηκε αρχικά στη Δύση στα τέλη της δεκαετίας του 1960-αρχές 1970. οι εμπνευστές της υποστήριζαν ότι τα θέματα με τα οποία ασχολούνταν εκπροσώπευαν όλες τις γυναίκες, ενώ ουσιαστικά πρόβαλαν μόνο το δικά τους συμφέροντα. Με βάση κάποιους θεωρητικούς του φεμινισμού, οι γυναίκες δεν συνιστούν μια ομογενή ομάδα με αποτέλεσμα να μην έχουν πανομοιότυπα συμφέροντα. Αυτά διαφέρουν από τόπο σε τόπο και από φυλή σε φυλή. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν ακόμη φεμινίστριες οι οποίες υποστηρίζουν ότι ο φεμινισμός ξεπερνάει τα όρια που του θέτουν οι φυλές, οι θρησκείες, οι κουλτούρες και το χρήμα και απευθύνεται σε θέματα που απασχολούν τις γυναίκες κάθε κοινωνίας. Επίσης μελετούν τον βαθμό στον οποίο θέματα όπως η καταπίεση, η αιμομιξία, η μητρότητα και ο βιασμός είναι οικουμενικά.

Η αρχή του φεμινισμού με τη σύγχρονη έννοια γίνεται στην εποχή του Διαφωτισμού με στοχαστές όπως οι Λαίδη Mary Wortley Montagu και Μαρκήσιος de Condorcet, οι οποίοι υπήρξαν υπέρμαχοι της γυναικείας εκπαίδευσης. Το 1785 ιδρύεται η πρώτη επιστημονική κοινότητα για γυναίκες στην πόλη Μιντελμπουργκ. Τότε ήταν που άρχισαν να κυκλοφορούν και οι πρώτες εφημερίδες για γυναίκες με βασικά θέματα εκείνα που αφορούσαν την επιστήμη. Το 1792 κυκλοφόρησε ένα από τα πρώτα έργα που μπορούν αναμφίβολα να αποκληθούν φεμινιστικά, ονόματι «Υπεράσπιση των Δικαιωμάτων της Γυναίκας» από τη Mary Wollstonecraft

Τον 19^ο αιώνα, ο φεμινισμός έγινε οργανωμένο κίνημα, καθώς ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι άρχισαν να υποστηρίζουν ότι οι γυναίκες υφίστανται άδικη μεταχείριση. Το πρώτο συνέδριο για τα δικαιώματα των γυναικών έγινε το 1848, στο Seneka Falls, στη Νέα Υόρκη. Σύμφωνα με το «Η Υποταγή των Γυναικών» του Τζον Στιούαρτ Μιλλ, που εκδόθηκε το 1869 «η νόμιμη κατωτερότητα του ενός φύλου από το άλλο είναι λάθος και ένα από τα κύρια εμπόδια στην βελτίωση και την πρόοδο της ανθρωπότητας».

Η επιθυμία για αναγνώριση των συνεισφορών των γυναικών στον πόλεμο και τη δουλειά τους στη βιομηχανία, είχε ως αποτέλεσμα τις πρώτες παραχωρήσεις δικαιωμάτων ψήφου στις γυναίκες από πολλές χώρες, τα τελευταία χρόνια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και τα πρώτα χρόνια μετά από αυτόν.

Το φεμινιστικό κίνημα ξεκίνησε σαν ένα τετράδιο παραπόνων το 1789, το οποίο αργότερα εξελίχθηκε στη λεγόμενη Διακήρυξη Δικαιωμάτων των Γυναικών το 1791. Εβδομήντα (70) χρόνια αργότερα, στη Αγγλία, αρχίζει ο αγώνας αρχίζει ένας αγώνας με σκοπό την διεκδίκηση ψήφου. Πολύ αργότερα, κάπου στον 20^ο αιώνα, κάνουν την εμφάνισή τους οι σουφραζέτες, οι οποίες έδρασαν αρχικά εισβάλοντας σε βουλευτικές συνεδριάσεις, και αργότερα καίγοντας δημόσια κτήρια.

Η πρώτη Διακήρυξη Συναισθημάτων με αιτήματα που αφορούσαν το δικαίωμα ψήφου και τη διεκδίκηση δικαιωμάτων γενικότερα,, σε σχέση με τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι γυναίκες της εποχής είτε στο σπίτι, είτε στον χώρο εργασίας, έλαβε χώρα το 1848 στις Η.Π.Α.

Ημέρα ορόσημο για το φεμινιστικό κίνημα, έγινε η 8 Μαρτίου 1857, όπου 20.000 εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας διεκδίκησαν την μείωση του ωραρίου εργασίας, μέσω μαζικής απεργίας σε μια περίοδο που ο συνδικαλισμός απαγορευόταν.

Υπάρχουν διάφορες υποκατηγορίες του φεμινισμού, το κοινό τους στοιχείο όμως παραμένουν η γυναίκα και τα δικαιώματα της. Μερικές από αυτές τις υποκατηγορίες είναι:

- Αμαζονικός φεμινισμός

- Αναρχο-φεμινισμός

- πολιτιστικός φεμινισμός

- οικοφεμινισμός

- αμερόληπτος φεμινισμός

- υπαρξιακός φεμινισμός

- φεμιναζισμός

- ατομιστικός φεμινισμός

- Γαλλικός φεμινισμός

- φεμινισμός φύλου

- λεσβιακός φεμινισμός

- φιλελεύθερος φεμινισμός

- Μαρξιακός φεμινισμός

- υλιστικός φεμινισμός

- ποπ φεμινισμός

- μετα-αποικιακός φεμινισμός

- σεξουαλικά φιλελεύθερος φεμινισμός

- ψυχοαναλυτικός φεμινισμός

- ριζοσπαστικός φεμινισμός

- διαχωριστικός φεμινισμός

- σοσιαλιστικός φεμινισμός

- πνευματικός φεμινισμός

- φεμινισμός προσωπικής άποψης

- φεμινισμός τρίτου κόσμου

- υπερεθνικός φεμινισμός

Αν και πολλές ηγέτιδες του φεμινισμού ήταν γυναίκες, δεν ήταν όλες οι φεμινίστριες γυναίκες. Μερικές φεμινίστριες υποστηρίζουν ότι οι άνδρες δεν πρέπει να λαμβάνουν ηγετικές θέσεις στο κίνημα, γιατί οι άνδρες, έχοντας κοινωνικοποιηθεί να αναζητούν επιθετικά θέσεις εξουσίας, θα εφαρμόσουν την τάση αυτή και στις φεμινιστικές οργανώσεις. Ή επειδή οι γυναίκες, έχοντας κοινωνικοποιηθεί να διαφέρουν από τους άνδρες, θα παρεμποδιστούν να αναπτύξουν ή να εκφράσουν την δική τους αυτό-κυριαρχία δουλεύοντας στενά με άνδρες. Ωστόσο, οι περισσότερες φεμινίστριες δέχονται και αναζητούν την υποστήριξη των ανδρών.

 

Η Τιμή και το Χρήμα

Το διήγημα η τιμή και το χρήμα είναι μία ασυνήθιστη ιστορία αγάπης που διαδραματίζεται σε μία συνοικία της Κέρκυρας. Ο συγγραφέας Κωνσταντίνος Θεοτόκης είναι φανερά επηρεασμένος από τον φεμινισμό και το σοσιαλισμό. Μέσα από το κείμενο θέλει να προβάλει την κοινωνική αδικία, τη διαφθορά , την εξάρτηση των ανθρώπων από το χρήμα και να ασκήσει κριτική στις κοινωνικές προκαταλήψεις της εποχής. Γι΄ αυτό και η Ρήνη δεν είναι μία συνηθισμένη ηρωίδα. Σε μία εποχή που η καταπίεση και η υποβάθμιση των γυναικών είναι δεδομένη, η Ρήνη παρουσιάζεται σαν επαναστάτρια. Δεν φοβάται να παραμείνει πιστή στην άποψή της και να αντιταχθεί ακόμα και στην οικογένειά της.

Η Ρήνη αποτελεί το νέο ήθος που είναι ανώτερο για την εποχή της. Είναι μία κοπέλα με αγνά συναισθήματα, εργατική, ειλικρινής, που πιστεύει στον έρωτα και την αληθινή αγάπη αν και στο τέλος πέφτει θύμα της. Ακόμα και τότε όμως δεν δέχεται να υποταχθεί στους κοινωνικούς κανόνες και αρνείται να δεχτεί τη συμφεροντολογική αγάπη.

Ο πρώτος κοινωνικός θεσμός στον οποίο αντιστέκεται η Ρήνη είναι ο θεσμός της προίκας. Μέσα από το κείμενο γίνεται φανερό πως για να θεωρηθεί μία κοπέλα άξια για γάμο πρέπει να κατέχει μεγάλη προίκα και να κατάγεται από καλή οικογένεια. Η Ρήνη όμως δεν βασίζεται στα χρήματα αλλά στην αγάπη και αυτό τη φέρνει σε κόντρα με τη μητέρα της και τον Αντρέα. Στο τέλος αποφασίζει πως θέλει να είναι με κάποιον που την αγαπά πραγματικά και αρνείται να παντρευτεί τον Αντρέα.

Μία ακόμα αντίληψη στην οποία εναντιώνεται η Ρήνη είναι η υποταγή και η υπακοή στην οικογένειά της. Την εποχή εκείνη οι ελευθερίες των γυναικών είναι περιορισμένες έως και ανύπαρκτες. Οι γυναίκες δεν έχουν το δικαίωμα να ορίσουν τον εαυτό τους. Πριν παντρευτούν είναι υποχείρια των γονιών τους και έπειτα ζουν για να υπηρετούν τον άντρα τους και να μεγαλώνουν τα παιδιά τους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα των αντιλήψεων αυτών είναι : α) ότι οι κοπέλες δεν αποφασίζουν μόνες τους ποιον θα παντρευτούν με κριτήριο τον έρωτα αλλά παντρεύονται με προξενιά που οργανώνουν οι γονείς τους και β) πως αφού παντρευτούν «παίρνουν» το όνομα του άντρα τους (η μητέρα της Ρήνης αναφέρεται σαν Τριvκούλαινα).

Αντιθέτως η Ρήνη δεν είναι πρόθυμη να υπακούσει στη θέληση των γονιών της. Είναι αποφασισμένη να παντρευτεί τον άντρα που αγαπά και δεν τη νοιάζει αν αναγκαστεί να «πολεμήσει» γι΄ αυτόν. Από την άλλη όμως δεν βασίζει όλη τη ζωή της πάνω του. Είναι ερωτευμένη μαζί του όμως όταν αυτός την προδίδει δεν φτάνει σε ακραίες λύσεις αλλά αποφασίζει να φανεί δυνατή και να μεγαλώσει μόνη της το παιδί της. Έτσι βλέπουμε μία διαφορετική πλευρά της Ρήνης όπου με περισσότερη αυτοπεποίθηση αποφασίζει να τα βγάλει πέρα μόνη της.

Η τελευταία αξία της εποχής την οποία η Ρήνη θέλει να ξεπεράσει είναι η τιμή. Το να είναι μια κοπέλα ανάκουστη, αμελέτητη και πάνω απ΄ όλα καλή νοικοκυρά ήταν χαρακτηριστικά απαραίτητα για εκείνη την εποχή. Και μάλιστα οι γονείς μοχθούσαν τόσο πολύ για να κρατήσουν την τιμή της κόρης του «καθαρή». Έτσι δεν άφηναν άντρα να μπει μέσα στο σπίτι μόνος του με την θυγατέρα τους. Όπως βλέπουμε η Ρήνη δεν ενδιαφέρεται για τα σχόλια της γειτονιάς ούτε για τους χαρακτηρισμούς που θα της δοθούν. Καθοδηγείται από τα συναισθήματά της και αδιαφορεί για τη δήθεν τιμή και τις προλήψεις.

Όλα αυτά βέβαια δεν σημαίνουν ότι η Ρήνη δεν έχει αξιοπρέπεια. Αντιθέτων στηρίζεται στην περηφάνια της και οδηγείται σε μία απελευθέρωση, πραγματοποιώντας τη δική της ψυχική επανάσταση. Και ακριβώς εκεί είναι που κρύβεται το μεγαλείο του χαρακτήρα της. Στο ότι προτιμά την κοινωνική κατακραυγή από μία ιδιοτελή αγάπη που στηρίζεται στο χρήμα. Έτσι λοιπόν η προσωπική ωρίμανση, η αδιαφορία της για τους κοινωνικούς κανόνες, η απαξίωσή της για το χρήμα, η απόφασή της να μην συμβιβαστεί με κάτι λιγότερο από αυτό που της αξίζει και η επιμονή της να επιβιώσει μόνη της είναι τα στοιχεία που καθιστούν τη Ρήνη πρότυπο για κάθε γυναίκα που σέβεται τον εαυτό της.

 

Στέλλα Βιολάντη

Η Στέλλα μέχρι εκείνη τη καλοκαιρινή βραδιά που πήρε το ερωτικό γράμμα ποτέ της δεν είχε γίνει αντικείμενο σχολιασμού και δεν είχε δώσει δικαιώματα σε άλλους νεαρούς ούτε καν στο Χριστάκη. Το μόνο που ήθελε η Στέλλα ήταν να αγαπήσει και να αγαπηθεί. Όμως αυτό που την οδήγησε στο να πιστέψει πως η αγάπη του Χρηστάκη γι’ αυτήν ήταν αληθινή, ήταν η νεανική αφέλεια καθώς και το ότι κατά βάθος έτρεφε συναισθήματα αγάπης για αυτόν, παρ’ όλο που λόγω της περήφανης  φύσης της δεν τα έχει αποκαλύψει σε κανέναν. Πάνω στη λαχτάρα της να αγαπηθεί από κάποιον αληθινά και να αποκτήσει δική της οικογένεια, αφού είχε φτάσει στη σωστή ηλικία, αμέσως μόλις διάβασε το ερωτικό γράμμα, όλη η αδιαφορία που είχε για το Χρηστάκη εξαφανίστηκε, πίστεψε πως την αγαπούσε και ανταποκρίθηκε με προθυμία.       

Είναι χαρακτηριστικό ότι η Στέλλα σε όλη τη διάρκεια της τυραννίας της, δεν έκλαψε σχεδόν καθόλου, δεν παραπονέθηκε και δεν μίλησε. Το γεγονός αυτό οφείλετε στην περηφάνια  που την χαρακτήριζε από μικρό παιδί. Επιπλέον, παρ’ όλο που η Στέλλα σκέφτηκε να φύγει από το σπίτι και να γλυτώσει, ποτέ της δεν το επιχείρησε. Καθώς υπολόγιζε την υπόληψη της και προτιμούσε να πεθάνει παρά να πούνε ότι το έσκασε. Την είχε πιάσει κάτι σαν πείσμα, και η υπερηφάνεια έκανε το μαρτύριο της σιωπηλό, βαθύ και φοβερό. Όταν η μητέρα της, της πρότεινε να ζητήσει συγνώμη από τον πατέρα, να του υποσχεθεί πως δεν θα κάνει κάτι παρόμοιο και πως θα ξεχάσει τον Χρηστάκη, προκριμένου να την συγχωρέσει και να την παντρέψει με άλλον, αυτή αρνήθηκε κατηγορηματικά να το κάνει υποστηρίζοντας ότι μόνο αυτή ορίζει τον εαυτό της και κανένας άλλος. Επίσης επισήμανε πως δεν φοβόταν το πατέρα της και ακόμα και αν τη σκότωνε δεν την ένοιαζε γιατί δεν ήθελε απλώς να ζήσει, αλλά να ζήσει ευτυχισμένη.  Δεν επιθυμούσε να συνεχίσει τη ζωή της και να παντρευτεί κάποιον άλλον γιατί αγαπούσε το Χρηστάκη.

Αν δεν τον αγαπούσε δεν θα επέμενε και θα παντρευόταν όποιον της πρότεινε ο πατέρας. Αυτό γινόταν εξαιτίας της ελπίδας της ότι ο πατέρας της θα την άφηνε να παντρευτεί όποιον εκείνη ήθελε. Ακόμα και όταν την έκλεισε στη σοφίτα, μόνο με ψωμί και νερό, η Στέλλα επέμεινε όλες της κακουχίες όσο σκληρή και ανυπόφορη κι αν ήταν η ζωή της και παρόλο το απαραδειγμάτιστο και αφάνταστο μαρτύριο της αφού πίστευε πως και ο Χριστάκης υπέφερε και ίσως μάλιστα περισσότερο από την ίδια. Λόγω τού ερωτά της γι’ αυτόν, ούτε που της πέρασε από το μυαλό πως μπορεί να την έχει ξεχάσει. Αντιθέτως τον δικαιολογούσε συνεχώς και περίμενε στο παράθυρο μήπως τον δει και καταφέρει να του μιλήσει. Συγκεκριμένα, το μοναδικό πράγμα που τη παρηγορούσε ήταν το γράμμα που της είχε δώσει ο Χρηστάκης , που το είχε φυλάξει στον κόρφο της και το διάβαζε ολημερίς .

Αξιοσημείωτο είναι ότι σε όλη τη διάρκεια του μαρτυρίου της η μοναδική φορά που η Στέλλα έχυσε τα σπάνια δάκρυα της ήταν λίγες μέρες πριν το τέλος της. Καθώς για πρώτη φορά συλλογίστηκε πραγματικά τη θέση στην οποία βρισκόταν και ότι ο Χρηστάκης δεν την αγάπησε ποτέ.

Επαγγελματική απασχόληση των γυναικών

Στην σημερινή εποχή οι προκαταλήψεις εις βάρος των γυναικών δεν έχουν εξαλειφθεί πλήρως. Μια άµεση συνέπεια των προκαταλήψεων αυτών  αφορά στο διαχωρισµό των επαγγελµάτων και των θέσεων εργασίας µε βάση το φύλο. Μπορεί βέβαια θεσµικά όλα σχεδόν τα επαγγέλµατα να µπορούν να ασκηθούν και από τα δύο φύλα, ωστόσο ο διαχωρισµός σε τυπικά "γυναικεία" και τυπικά "αντρικά"  εξακολουθεί να αποτελεί µια καθιερωμένη κοινωνική πρακτική σε όλο το δυτικό πολιτισµό.  Αυτός ο διαχωρισµός γίνεται µε βάση τα στερεότυπα χαρακτηριστικά που αποδίδονται στα δύο φύλα δηλαδή τους τρόπους συµπεριφοράς,  τις ικανότητες και τις επιδεξιότητες που απαιτούνται για την άσκηση κάποιου επαγγέλµατος.

                Επομένως τα επαγγέλματα που θεωρούνται τυπικά  "γυναικεία"  προϋποθέτουν χαρακτηριστικά προσωπικότητας που στερεότυπα αποδίδονται στις γυναίκες και που εμπεριέχουν το ρόλο της συζύγου,  της νοικοκυράς και της µμητέρας. Μερικά από τα στερεότυπα τυπικά γυναικεία    επαγγέλματα     είναι     τα    εξής :    κοινωνική    λειτουργός, νηπιαγωγός,  δασκάλα,  γραμματέας,  νοσοκόμα, µαία,  πωλήτρια,  ρεσεψιονίστ, τηλεφωνήτρια, κοµµώτρια, καθαρίστρια, µοδίστρα και άλλα.

                Θα ήταν βέβαια ανακριβές να ισχυριστεί κανείς πως στη σημερινή εποχή οι γυναίκες δεν καταλαμβάνουν θέσεις στην αγορά εργασίας που παραδοσιακά κατείχαν οι άντρες. Μη λαμβάνοντας υπόψη τις προσδοκίες των άλλων και θέλοντας να αποκτήσουν ισότητα και στον τομέα της εργασίας η γυναίκες εισχωρούν σε επαγγέλματα που θεωρούνται        κατεξοχήν      αντρικά.       Μαθητικός,        πολιτικός μηχανικός,    γιατρός,    δικηγόρος,   πολιτικός,    αρχιτέκτονας,   πιλότος,  επιστήμονας,    διευθυντής   εταιρείας,    στέλεχος επιχείρησης,    οδηγός λεωφορείου,     δικαστής,     δήµαρχος,        ποινικολόγος,     βουλευτής, στρατιωτικός  είναι  μερικά  μόνο από τα επαγγέλματα με τα οποία έχουν ασχοληθεί   οι   γυναίκες    και    μάλιστα   με   μεγάλη   επιτυχία.     Πιο συγκεκριμένα  η    κατανομή  της  γυναικείας  επιχειρηματικότητας  στην Ελλάδα, σε διάφορους τομείς απασχόλησης,  διαρθρώνεται ως εξής:
- Στη γεωργία (20%), 
- Στο εμπόριο (25%), 
- Στον τουρισμό (18 %)
- Στη διαχείριση ακίνητης περιουσίας (14%),
- Στη βιομηχανία, βιοτεχνία  (9%),
- Στην εκπαίδευση και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη (7%). 

                Σημαντικό ρόλο στην επιλογή επαγγέλματος των γυναικών κατέχει το περιβάλλον και ο τόπος διαβίωσης. Οι μεγάλες πόλεις ενδείκνυνται για μια γυναίκα που επιζητά να ασχοληθεί με ένα από αυτά τα επαγγέλματα καθώς μπορούν να παρέχουν τις κατάλληλες προϋποθέσεις και σε επίπεδο σπουδών και σε επίπεδο άσκησης επαγγέλματος. Αντίθετα στις μικρές κοινωνίες χωριών η γυναίκα βρίσκεται κάτω από μια συνεχή πίεση. Ξεκινώντας από την παιδική ηλικία δέχεται λάθος πρότυπα τα οποία την αποτρέπουν από το να θεωρήσει τον εαυτό της ισάξιο ενός άντρα. Ένα ακόμα εμπόδιο που συναντά είναι η έλλειψη σωστών υποδομών προκειμένου να ασκήσει ένα από τα παραπάνω επαγγέλματα π.χ. το επάγγελμα του πιλότου ασκείται περιορισμένα σε μεγάλες πόλεις και σίγουρα όχι στον τόπο που ζει και μεγαλώνει. Τέλος μια γυναίκα που αποφασίζει να ασχοληθεί με ένα επάγγελμα-ταμπού σε μια κλειστή κοινωνία είναι αναγκασμένη να ανεχτεί την κοινωνική κριτική που βασίζεται στις προκαταλήψεις της εποχής της και να αντισταθεί στις αντιλήψεις που κυριαρχούν.

Βέβαια αυτό το φαινόμενο είναι ήδη αρκετά περιορισμένο και με την πάροδο του χρόνου τείνει να εξαφανιστεί. Αυτό οφείλεται στη εξέλιξη του ανθρωπινού πνεύματος, στην ανάπτυξη και καθιέρωση νέων ιδεών και στην κατάργηση των προκαταλήψεων. Σταδιακά η γυναίκα θα γίνει ίση με τον άντρα σε όλους του τομείς της ζωής και ειδικά της εργασίας. Θα αμείβεται και θα αντιμετωπίζεται ισάξια. Θα είναι ελεύθερη να κάνει τις δικές της επιλογές χωρίς να καθοδηγείται από το περιβάλλον της. Και τότε θα είναι φανερό ότι η επαναστάτρια και αγωνίστρια γυναίκα έχει εδραιώσει  την θέση της στην «ανδροκρατούμενη» κοινωνία.

ΓΛΗΓΟΡΗ ΜΑΡΙΝΑ

ΖΑΒΙΤΣΑΝΟΥ ΑΡΓΥΡΗ

ΚΑΤΩΠΟΔΗ ΣΑΠΦΩ