Το προξενιό (2)

             Ο θεσμός του προξενιού

 

Εισαγωγή

         Ο γάμος είναι ένα από τα επτά μυστήρια της εκκλησίας μας ,ως τελετή διατηρείται ,αιώνες τώρα ,ίδιος και απαράλλαχτος .Από τα έθιμα  όμως γύρω από αυτόν λίγα μόνο διατηρούνται .  

         Τόσο κατά την αρχαιότητα όσο και κατά τα νεώτερα χριστιανικά χρόνια ,μέχρι τα μέσα του περασμένου αιώνα , τον πρώτο λόγο για το γάμο δυο ανθρώπων ,τον είχαν συνήθως οι γονείς τους. Στις παλαιότερες μάλιστα, ανδροκρατούμενες κοινωνίες το λόγο  είχε ο πατέρας. Τα παιδιά εξάλλου δεν είχαν και πολλές ευκαιρίες να γνωριστούν ,όπως συμβαίνει σήμερα . Ο νέος γνώριζε την μέλλουσα σύζυγο του είτε στην εκκλησία είτε σε κάποιο πανηγύρι είτε στο “νυφοπάζαρο”, στην βόλτα του χωριού .Όταν ένας νέος του χωριού ήθελε να ζητήσει σε γάμο μια νέα του χωριού η από άλλο χωριό ,δεν πήγαινε ο ίδιος στους γονείς της κοπέλας, αλλά έστελνε ένα πρόσωπο  της εμπιστοσύνης του και πάντοτε με τη συγκατάθεση   των γονιών του. Το πρόσωπο αυτό λεγόταν προξενητής/προξενήτρα και συνήθως τον ρόλο αυτό τον είχαν γυναίκες. Ο  ρόλος λοιπόν  της προξενήτρας ήταν να διαχειρίζεται την υπόθεση του συνοικεσίου . Στην περίπτωση του προξενιού την πρωτοβουλία είχαν οι γονείς κατά κύριο λόγο, οι συγγενείς στη συνέχεια , αλλά και διάφοροι προξενητάδες αναλάμβαναν να μεταφέρουν στην άλλη πλευρά το ενδιαφέρον.
                Στα προξενιά μέσα στο χωριό δεν χρειάζονταν πολλά λόγια γιατί όλα ήταν γνωστά για τους υποψήφιους συζύγους. Τα οικονομικά, τα οικογενειακά, τα προσόντα ακόμα και τα κουσούρια τους ήταν γνωστά.
                 Έτσι το ναι ή το όχι ήταν εκ των προτέρων γνωστό, γιατί το προξενιό γίνονταν μόνο όταν υπήρχαν πιθανότητες συμφωνίας. Αν το προξενιό γίνονταν από άλλο χωριό τότε την πρόταση συνόδευαν και τα προσόντα της νύφης. Αν είναι από καλό σόι, νοικοκυρά, δουλευταρού, χρυσοχέρα, αν είχε προίκα, ρουχισμό, χωράφια κλπ.
                  Αν υπήρχε αρχική συμφωνία ορίζονταν η μέρα επίσκεψης - γνωριμίας στο σπίτι της μέλλουσας νύφης, όπου θα γίνονταν η πρώτη γνωριμία μελλονύμφων, πεθερικών και κοντινότερων συγγενών.
Εκεί η υποψήφια νύφη θα παρουσιάζονταν κρατώντας το δίσκο με τα κεράσματα κι όλοι θα είχαν τα μάτια πάνω της. Αμέσως έβγαινε το συμπέρασμα: “καλή , πολύ καλή σου λέω”. Και το προξενιό :”έδενε” με φαγητό και κρασί που ήταν ήδη ετοιμασμένα .Στις περιπτώσεις όμως που δεν μένανε ευχαριστημένοι, ο επικεφαλής έδινε το σύνθημα να φύγουν και να τα ξαναπούν μια άλλη φορά.
                Υπήρχαν περιπτώσεις που το προξενιό γίνονταν με αντιπροσώπους γιατί ο γαμπρός βρίσκονταν μακριά  στο εξωτερικό και κυρίως στην Αμερική και την υποψήφια νύφη την ενέκριναν οι αντιπρόσωποι. Το υποψήφιο ζευγάρι θα γνωρίζονταν από φωτογραφίες. Το κορίτσι θα ταξίδευε στο εξωτερικό και θα παντρεύονταν με έναν άνθρωπο που θα συναντούσε εκεί για πρώτη φορά.
Το προξενιό γίνονταν με μυστικότητα και γι' αυτό τα άτομα που αναλάμβαναν έπρεπε να είναι ηλικιωμένα , σοβαρά και αξιοπρεπή .

          Συνοψίζοντας, όλες οι παραπάνω διαδικασίες αποτελούν το λεγόμενο “προξενιό” και το εθιμοτυπικό του , το οποίο αναφέρεται και σε αρκετά κείμενα , για της ακρίβεια από τα δημοτικά/ακριτικά του 10ου  αιώνα έως της αρχές του 20ου  αιώνα όπου άρχισε να εξαλειφτεί και να χαθεί πια στις σημερινές αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες  χώρες .

1. Του  νεκρού   αδελφού                                                                                                                                                                                                                                                                                                   

5	Μάνα με τους εννιά σου γιους και με τη μια σου κόρη, την κόρη τη μονάκριβη την πολυαγαπημένη, την είχες δώδεκα χρονώ κι ήλιος δε σου την είδε!  Στα σκοτεινά την έλουζε, στ' άφεγγα τη χτενίζει, στ' άστρι και τον αυγερινό έπλεκε τα μαλλιά της.
10	Προξενητάδες ήρθανε από τη Βαβυλώνα, να πάρουνε την Αρετή πολύ μακριά στα ξένα. Οι οχτώ αδερφοί δε θέλουνε κι ο Κωσταντίνος θέλει. «Μάνα μου, κι ας τη δώσομε την Αρετή στα ξένα, στα ξένα κει που περπατώ, στα ξένα που πηγαίνω,
15	αν πάμ' εμείς στην ξενιτιά, ξένοι να μην περνούμε. - Φρόνιμος είσαι, Κωσταντή, μ' άσκημα απιλογήθης. Κι α μόρτει, γιε μου, θάνατος, κι α μόρτει, γιε μου, αρρώστια, κι αν τύχει πίκρα γή χαρά, ποιος πάει να μου τη φέρει;

                Στο συγκεκριμένο απόσπασμα εισάγεται λοιπόν και το στοιχείο του γάμου, το οποίο συνδέεται στενά με τον ξενιτεμό της κόρης . Το προξενιό  παρουσιάζεται ως το γεγονός  ότι στη συζήτηση που γίνεται για να αποφασιστεί αν θα γίνει δεκτό το προξενιό, η Αρετή δεν έχει το δικαίωμα να συμμετέχει. Η απόφαση του γάμου αφορούσε, κανονικά, τον πατέρα της οικογένειας, ο οποίος ήταν ο μόνος υπεύθυνος να αποφασίσει για το ποιος θα γίνει σύζυγος της κόρης του. Η κοπέλα περίμενε απλώς την απόφαση του πατέρα της και όφειλε να υπακούσει, χωρίς να μπορεί η ίδια να εκφράσει τη δική της θέληση. Με αυτό τον τρόπο η γυναίκα περνούσε από τον έλεγχο του πατέρα της, στον έλεγχο του συζύγου της. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, πάντως, επειδή στην οικογένεια δεν υπάρχει πατέρας, η απόφαση θα ληφθεί από τη μητέρα και τους γιους της.

2. Της νύφης που κακοπάθησε

5	Ελένη προξενολογούν, Ελένη κάνουν νύφη. Μήνες τση τάζουν τα προικιά και χρόνους τ' αντιπροίκια. Τση τάζει κι ο πατέρας της κάτεργ' αρματωμένα, τση τάζουν και τ' αδέρφια της καράβια φορτωμένα,     τση τάζει κι η μανούλα της κρυφά δέκα χιλιάδες,…

                      45    «Γάγιο μου, χρυσογάγιο μου, πάλι χρυσό μου γάγιο,                                                             

                              βλαντί μου, όντες σ' ανάσταινα, με προξενολογούσαν,
                              μήνες μοτάζαν τα προικιά και χρόνους τ' αντιπροίκια.
                               Μου τάζει κι ο πατέρας μου κάτεργ' αρματωμένα,
                               μου τάζει κι η μανούλα μου κρυφά δέκα χιλιάδες,

              Σε αυτό το απόσπασμα βλέπουμε το προξενιό ως ένα αναπόσπαστο κομμάτι του γάμου .Εδώ όμως δείχνει μια άλλη πλευρά του προξενιό όπου τα πράγματα δεν πετυχαίνουν και ο γάμος από την πλευρά του ενός είναι απλός μια συμφωνία που έχει να κάνει με την εκμετάλλευση της κατάστασης οικονομικής και κοινωνικής της άλλης .Λόγο το τι το προξενιό γινόταν μακριά αρκετές φορές δεν γνώριζαν ο ένας τον άλλων και ούτε της αληθινές προθέσεις τους όμως η ανάγκη να παντρέψουν το κορίτσι της οικογένειας οδηγεί σε βιαστικά συμπεράσματα που αργότερα μετανιώναμε.

3. Ερωτόκριτος(Ενότητα Δ)

          ΠOIHTHΣ
217 O Pήγας τούτον τον καιρόν ήβαλε μες στο νου του,
        ταίρι το γληγορύτερο να δώσει του παιδιού του.
Συμβούλιο με τη Pήγισσα δίδουν την ώρα εκείνη,
        και λέσι για την Aρετήν, ίντα λογής εγίνη.
Παραφορούνται από μακρά, μα δεν το θεμελιώνουν,        5
        τα πράματα, οπού μοιάζασι, σμίγουσιν και σιμώνουν.
Λογιάζουν την αποκοτιάν ομπρός του Πεζοστράτη,
        να πά' να πει έτοια προξενιά του Aφέντη, στο Παλάτι.

                  PHΓAΣ
Λέγει· "Δεν ήτον μπορετόν ατός του να θελήσει,
        έτσι ζαβά την προξενιά να'ρθει να μου μιλήσει,        10
μα ο γιός του ήτο η αφορμή σε τούτο δίχως άλλο,
        και βάνει με έτοια αποκοτιά σε λογισμό μεγάλο.
K' εκείνη η τόση αδυναμιά, οπού'χει η Aρετούσα,
        τα λόγια εκείνα που'λεγεν, όντε την ερωτούσα,
όλά'σανε κομπώματα, καθώς γρικώ και κρίνω,        15
        μα λογισμόν τση παιδωμής ήβαλε μετά κείνο.

Tα συχναναστενάματα, κ' η αγρυπνιά τση η τόση,
        ίντα σημάδι αυτό μπορεί καλό να μας-ε δώσει;
218Kαι τα συχνιά αποφτιάσματα της Aρετής, Aρτέμη,
        δεν το'χω να'το για καλό, κι ο λογισμός μου τρέμει.        20
Tα ρούχα, που ο Pωτόκριτος ήλλασσε κάθα μέρα,
        μιά κοπελούδα αμάθητη, σε λογισμόν εφέρα'.
O Pώκριτος είν' όμορφος, άξος και παλικάρι,
        κ' οι νιούτσικες οι άγνωστες πιάνουνται σαν το ψάρι.
Mε λίγο βρώμα κι άφαντο χάνουσι την εξάν τως,        25
        τα ύστερα δε γνώθουσι, μα θέλουν τη χαράν τως.
Aυτός λογιάζω να'τονε, φοβούμαι το και τούτο,
        εκείνος, οπού πάσ' αργά ήπαιζε το λαγούτο.
Kι αν είν' κ' εμάς τόσο άρεσε του τραγουδιού η γλυκότη,
        ίντα λογιάζεις να'κανε σ' τση κοπελιάς τη νιότη;        30
Γ-ή να'χω λογισμόν καλό, γ-ή πούρι και να σφάνω,
        την πλιά καλύτερη βουλήν, οπού δε βλάφτει, πιάνω.
Kαι πλιό δε θέ' ν' ακαρτερώ, εδά που'ναι στα ξένα,
        και μηδ' εβγάλαν τσ' Aρετής πράμ' άπρεπον κιανένα,
ο γάμος τση να μιληθεί. Kι ως μου ξαναμηνύσει        35
        ο Pήγας, ξετελειώνω τα, να βγω από τέτοιαν κρίση.

K' εμείς μη δείξομε ποτέ μάνητα προς εκείνη,
        μ' ας τση μιλούμε σπλαχνικά, πάντα με καλοσύνη,
ώστε να την παντρέψομε και να τση κάμω ταίρι,
        και τίς κατέχει τον Kαιρόν ίντα μπορεί να φέρει;"

            Σε αυτό το απόσπασμα του Ερωτόκριτου όπως και τα αλλά κείμενα βλέπουμε τον πατέρα να κανονίζει το γάμο της κόρης του με τον πατέρα του γαμπρού να προσπαθεί να προξενέψει στην κόρη του ένα γαμπρό κατάλληλο για την κοινωνική τους θέση . Όμως σε αντίθεση με τα αλλά κείμενα η Αρετούσα έχει δική  της θέληση και αρνιέται πράγμα που εξοργίζει τον πατέρα της και την  οδηγεί στην φυλακή μαζί με την παραμάνα της.

4. Έρωτος Αποτελέσματα

…Το πράγμα, λοιπόν, δεν άργησε να γνωρισθεί και το πάθος της κόρης να ιατρευθεί. Επειδή την άλλη μέρα ανταμώθηκαν οι δυο πατέρες και άρχισαν επάνω εις τα μέτωρα να κάμουν και σπουδαία... Αφού λοιπόν ομίλησαν... ανεχώρησε έκαστος εις τα ίδια, ο ένας να δώσει την είδηση του υιού του και ο άλλος να εξετάξει την κόρη του αν θέλει. Φθάσας λοιπόν ο τζελεμπή Γιακουμής εις το σπίτι του, είπε τη γυναίκα του όλα εκείνα, οπού ομίλησεν με το τζελεμπή Αντωνάκη. Όθεν, τη λέγει, πήγαινε και ανάφερε την να ιδώμεν, όμως με τρόπο επιτήδειο, επειδή ηξεύρεις ότι εις εσένα η Ελενίτζα έχει περισσότερο θάρρος. Έρχεται λοιπόν η μητέρα προς την κόρη της, την ερωτά με τρόπο, τη λέγει πρώτον άλλα πράγματα του οσπιτίου, της διηγείται πράγματα χαροποιά, έως οπού έφθασε και εις αυτή την υπανδρεία. Την επρόφερε το όνομα του Γεωργάκη, δηλαδή του υιού του Αντωνάκη, τον οποίο μερικές φορές είδον εις τα Ψομαθιά. Τον επαινούσε ότι είναι νέος σεμνός, τίμιος, υιός κυβερνημένου πατρός, εύμορφος και όλας τας χάριτας έχων, ωσά να μην τον ήξευρε η κόρη. Ύστερον την λέγει: αν, Ελενίτζα, μας ήθελον προβάλει δια σύζυγό σου αυτόν, ήθελες στέρξει ή όχι; Αυτή δε, καθώς ήκουσε αυτά τα λόγια και μάλιστα το όνομα του Γεωργάκη της, είπε: αχ! πώς δεν ήθελα στέρξει εκείνον, τον οποίο τόσο πολύ αγ... και δια τον οποίο λαχτ... και λέγοντας αυτά έλαβε το πρόσωπο της μια ηδονική και χαροποιά μεταβολή και δεν εφαίνετο πλέον κατηφές και λυπηρό.

...Την άλλη λοιπόν ημέρα, ανταμώθηκαν πάλι οι δύο καλοί πατέρες και εφανέρωσε εκάτερος την κλίση, οπού έχουν τα τέκνα των ο ένας προς τον άλλο και έτζι, χωρίς να αργήσουν, είπαν την ερχόμενη Κυριακή να καλέσουν μερικούς συγγενείς των και να αλλάξουν τα δακτυλίδια, δηλαδή να τους αρραβωνιάσουν. Ήλθε λοιπόν η Κυριακή, η ευτυχεστάτη και δαιμονία ημέρα διά εκείνο το αξιέραστο ζευγάρι και το αρραβώνιασαν, αποφασίσαντες ύστερον από ένα μήνα να γένουν και τα στεφανώματα.

              Σε αυτό το κείμενα βλέπουμε το προξενιό να χρησιμοποιείται ως μέσω ώστε να φέρει κοντά δύο ερωτευμένους νέους .Οι γονείς των νέων ειδικότερα οι πατεράδες συνομιλούν ώστε να κανονίσουν της αρχικές διαδικασίες του προξενιού όμως ένα απαραίτητο κομμάτι που αναφέρει ο πατέρας είναι το να συμφωνήσει η κόρη .Βλέπουμε το προξενείο να τελειώνει με ένα ευτυχισμένο τέλος

Ανάλυση κειμένου ( Έρωτος αποτελέσματα )

          Η ερωτευμένη Ελενίτσα είναι μελαγχολική ,ανόρεκτη κλεισμένη στον εαυτό της και παραδομένη στης σκέψεις της .Προσπαθεί να κρύψει την ταραχή της, αλλά οι γονείς της συνειδητοποιούν την αλήθεια .Είναι μυστικοπαθής και εσωτερικεύει όλα τα συναισθήματα της .Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημανθεί ότι η Ελενίτσα ,καθώς ήταν γυναίκα και κατά συνέπια δέσμια αυστηρών κανόνων του κοινωνικού περιβάλλοντος της εποχή ,δεν είχε το σθένος να φανερώσει τον έρωτα της για το Γεωργάκη.  Από την άλλη μεριά ,οι γονείς της Ελενίτσας ήταν ευαίσθητοι ,στοργικοί ,με πλούσιο εσωτερικό κόσμο ,ανταποκρίνονται με αλλά λόγια στις αντιλήψεις της αστικής τάξης της εποχής για την οικογένεια και τους θεσμούς των μελών της .Για παράδειγμα ο πατέρας εμφανίζεται πρόθυμος να καλέσει το γιατρό ,πιστεύοντας πως η κόρη του είναι άρρωστη (''πες με δια να κράξω τον ιατρό '') και η μητέρα που βρίσκεται πιο κοντά στην ερωτευμένη νέα ,επιχειρεί να κερδίσει την εμπιστοσύνη της (''Ελενίτσα είπε με ... σαρίκι;''). Αν και η μητέρα κυρίως αναλαμβάνει να πλησιάσει της ηρωίδα , δεν αναφέρεται πουθενά   το όνομα της ,γεγονός που πρέπει αν συσχετίζεται με τη θέση της γυναίκας στην φαναριώτικη οικογένεια .του 18ου αιώνα . Όταν λοιπών οι γονείς αντιλαμβάνονται ότι η κόρη τους είναι ερωτευμένη με το Γεωργάκη ,προθυμοποιούνται να τη βοηθήσουν με το καλύτερο τρόπο. Έτσι οι πατεράδες των δύο νέων συναντιούνται και συζητούν για τα παιδιά τους .Η στάση τους αυτή φανερώνει την αγάπη και της στοργή τόσο για το υιό όσο και την κόρη. Εκδηλώνετε με αυτών το τρόπο η απερίγραφτη αγάπη του πατέρα προς την κόρη : δεν θέλει να τη παντρέψει με κάποιον που δεν αγαπάει η    ίδια.                                                                                                                                                                                                                                          Στη συνέχεια ο πατέρας της Ελενίτσας αναθέτει στην γυναίκα του να διερευνήσει της υποθέσεις της κόρης τους ,ανοίγοντας το δρόμο για τη λύση της  ιστορίας .Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι η μητέρα αποφεύγει να ζητήσει ευθέως τη γνώμη της κόρης της για το ενδεχόμενο να παντρευτεί με το Γεωργάκη ,δείχνοντας διακριτικότητα και ψυχική ευγένεια .Έτσι αρχικά συζητά μαζί της για θέματα του σπιτιού (''τη λέγει πρώτων ...του σπιτιού''),ύστερα θίγει το ζήτημα του γάμου και αναφέρεται έντεχνα στο Γεωργάκη (''Την επροφερε .. να μην τον ήξευρε η κόρη '')και τέλος την ενημερώνει για την πρόταση γάμου απ'την πλευρά της οικογένειας του αγαπημένου της ,(''Η Ελενίτσα ...η όχι'')                                                     

  Η ηρωίδα  απαντά θετικά στα ερωτήματα και λάμπει από χαρά ,(''και λέγοντας αυτά ... και λυπηρό '').Ο έρωτας δικαιώνεται κοινωνικά και ηθικά με τον αρραβώνα την επόμενη Κυριακή και τον γάμο σε ένα μήνα . Το ζευγάρι καταλήγει πανευτυχές για το αίσιο τέλος (''η ευτυχέστατη και δαιμόνια ημέρα για εκείνο το αξιέραστο ζεύγος'')                 

                                                                                                                                                                       

Η συναισθηματική  κατάσταση της Ελενίτσας

             Η Ελενίτσα ένιωσε κεραυνοβόλο έρωτα για τον Γεωργάκη ,και της έντονη αυτή συναισθηματική αναστάτωση της την κάνουν φανερή οι ακόλουθες εκδηλώσεις :

 -Η μελαγχολική διάθεση (“στεναχώρια” )                                                                                                               

 -Η ανορεξία της (“εις το γεύμα να φάγει δεν ημπορούσε ,όρεξη δεν έχει” )                                               

-Oι ονειροπολήσεις  της  (''ήταν όλη μέσα εις τας φαντασίας του έρωτος όλη εις τους στοχασμούς '')                                                                                                                                

  -Η μυστικοπάθεια της , καθώς δεν αποκάλυπτε τα συναισθήματα της  και της έγνοιες της και δεν απαντούσε στις επίμονες ερωτήσεις της μητέρας της.                                                                                                                               

 -Η αδυναμία της να προσποιηθεί φυσιολογική συμπεριφορά ,αφού '' το μεταβαλλόμενον   και αλλοιουμένον προσώπων της πρόδιδε τη συναισθηματική της αναστάτωση''

           

Κοινωνικό πλαίσιο ιστορίας

Αξίζει να σημειωθεί ότι το περιβάλλον που αποτελεί το κοινωνικό πλαίσιο της ιστορίας είναι αστικό:                                                                                                                                                           

 -Η ερώτηση της μητέρας '' σε λείπει κανένα φόρεμα η σε λείπει κανένα ζευγάρι σκουλαρίκια η κανένα νέο σαρίκι; '' ,φανερώνει την  οικονομική άνεση της οικογενείας                                                                                                                                               

 -Οι γονείς έχουν την πολυτέλεια να ασχολούνται με τα ψυχικά προβλήματα των παιδιών τους .Αυτό υποδηλώνει ότι μάλλον δεν τους απασχολούν οι καθημερινές βιοτικές έγνοιες .                                                                                                                                      

 -Η διαδικασία από τη γνωριμία έως το γάμο ακολουθεί την παραδοσιακή ηθική της αστικής κοινωνίας (οι γονείς συζητούν για το γάμο των παιδιών τους , γίνονται αρραβώνες σε στενό οικογενειακό κύκλο και ακολουθούν τα στεφανώματα.   

Ήθος προσώπων

Η συμπεριφορά όλων των προσώπων της ιστορίας είναι υποδειγματική. Δεν παρεκκλίνουν από το πλαίσιο του κοινωνικού αποδεκτού, δεν έχουν αρνητικές πλευρές  και αντιμετωπίζουν της κατάστασης με το ιδανικότερο τρόπο :                                                                                                            

  -Οι γονείς είναι καλοί οικογενειάρχες ,γεμάτοι ενδιαφέρον για τα παιδιά τους και κατανόηση στα προβλήματα τους .Τα πλησιάζουν με διακριτικότητα και είναι μαζί τους ευγενικοί και στοργικοί                                                                                                                                       

 - Κύριο γνώρισμα της κόρης είναι η συστολή και η αιδημοσύνη ,που απορρέει από το σεβασμό στους γονείς της ,που τους σέβεται τόσο πολύ ώστε ντρέπεται αν φανερώσει ότι είναι ερωτευμένη                                                                                                                                                 

  -Ο Γεωργάκης είναι σεμνός ,τίμιος ,ο ιδανικός γαμπρός ,(''όλας τας χάριτας έχων '')

Η θέση της γυναίκας χθες και σήμερα όπως παρουσιάζεται από τα λογοτεχνικά κείμενα

             Λαμβάνοντας υπόψη μας το θεσμό του προξενιού η θέση του γυναικείου φύλου στην κοινωνία ήταν αρκετά πάντοτε αρκετά μειονεκτική. Στα τέσσερα προαναφερόμενα κείμενα αναφέρονται διαφορετικές γυναικείες μορφές με κάποια κοινά όμως. Η νεαρή κοπέλα εμφανίζεται να παραμένει διαρκώς στο σπίτι, δεχόμενη τις φροντίδες της μητέρας της, χωρίς να μας δίνεται κάποια πληροφορία για το αν η ίδια αναλάμβανε κάποιες από τις ευθύνες του σπιτιού ή αν υπήρχε μέριμνα για την εκπαίδευσή της .Στο κείμενο του νεκρού αδερφού η πληροφορία στην οποία δίνεται έμφαση είναι ότι η κοπέλα είχε φτάσει στα 12 χρόνια της, χωρίς ποτέ να τη δει ο ήλιος. Στοιχείο που έμμεσα υποδηλώνει την καλή κοινωνική της θέση, καθώς μόνο οι κοπέλες που ανήκαν σε ευκατάστατες οικογένειας είχαν τη δυνατότητα να αποφεύγουν πλήρως τη συμμετοχή τους στις εργασίες της οικογένειας (είτε επρόκειτο για κάποια αγροτική ενασχόληση, είτε για τις καθημερινές δουλειές του σπιτιού).

           Η προφύλαξη της Αρετής από τον ήλιο μας παραπέμπει σε δύο σημαντικά στοιχεία εκείνης της εποχής, αφενός την ιδιαίτερη εκτίμηση που είχαν στη λευκότητα του δέρματος των γυναικών, καθώς αυτό υποδήλωνε καλή οικονομική κατάσταση, μιας και η γυναίκα δεν χρειαζόταν να ασχολείται με εργασίες εκτός του σπιτιού, κι αφετέρου τη φροντίδα που υπήρχε να μην βλέπουν οι ξένοι άντρες την κοπέλα. Η Αρετή μένει προφυλαγμένη μέσα στο σπίτι, μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα, ώστε η τιμή της να παραμείνει άθικτη και να μην υπάρξει ούτε η υπόνοια ότι είχε κάποια συναναστροφή με κάποιον άντρα.

           Παρατηρούμε, επομένως, ότι η καλή φήμη που αποκτά η Αρετή και επικυρώνεται με τον ερχομό των προξενητάδων από τη Βαβυλώνα, δεν βασίζεται ούτε στην εργατικότητά της, ούτε στην πνευματική της καλλιέργεια, αλλά στο γεγονός ότι έχει δοθεί τόση φροντίδα από τη μητέρα της, ώστε η κοπέλα να παραμείνει ανέγγιχτη τόσο από τον ήλιο όσο κι από τα αδιάκριτα βλέμματα. Ενώ, παράλληλα, το ενδιαφέρον από μια τόσο μακρινή περιοχή, καθιστά προφανές ότι η κοπέλα θα πρέπει να ήταν ξεχωριστά όμορφη.

             Για τις γυναίκες εκείνης της εποχής, το βασικό τους πλεονέκτημα δεν ήταν η δυναμική τους προσωπικότητα, ούτε η μόρφωσή τους, αλλά η αγνότητα και η τιμή τους. Σε αντίθεση με τις σύγχρονες γυναίκες που οφείλουν να διασφαλίσουν για τον εαυτό τους καλή μόρφωση, ώστε να μπορέσουν να αποκαταστηθούν επαγγελματικά, οι γυναίκες εκείνης της εποχής δεν είχαν καμία τέτοια ευθύνη, εφόσον δεν εργάζονταν ούτε αναμενόταν από εκείνες να έχουν μορφωθεί.

             Σε πολύ μικρή ηλικία η Αρετή, μόλις στα 12 χρόνια της, οφείλει να αποδεχτεί τις ευθύνες του οικογενειακού βίου, γεγονός που αναδεικνύει την τελείως διαφορετική νοοτροπία που επικρατούσε εκείνη την εποχή. Σε αντίθεση με τη σύγχρονη εποχή, που στις ανεπτυγμένες κοινωνίες αυτή η ηλικία είναι απαγορευτική για την τέλεση γάμου, βλέπουμε ότι η οικογένεια της Αρετής δεν εξετάζει καν το θέμα της ηλικίας της, θεωρώντας προφανώς πως είναι απόλυτα λογικό να τη ζητούν σε γάμο.

           Ενδεικτικό για τη θέση της γυναίκας είναι το γεγονός ότι στη συζήτηση που γίνεται για να αποφασιστεί αν θα γίνει δεκτό το προξενιό, η Αρετή δεν έχει το δικαίωμα να συμμετέχει . Αντίθετα, στο “Της νύφης που κακοπάθησε” και η Ελένη δέχεται το προξενείο της και δεν έχει άποψη περί αυτού του θέματος (σε μια εποχή  όπου κοινωνικά κυριαρχεί ο μισογυνισμός μια κόρη είναι ένα βάρος για της οικογένεια και πρέπει να συμπεριφερθεί όσο καλύτερα υπακούοντας τους γονείς της και αργότερα τον άνδρα της.)αλλά όταν καταλαβαίνει ότι πρέπει να αποφασίσει αυτή για την ζωή της παίρνει την κατάσταση στα χέρια της και εγκαταλείπει τον άνδρα της .Όταν γυρίζει στο πατρικό της και αναζητάει δουλειά το γεγονός αυτό δείχνει την αποφασιστικότητα της και το δυναμισμό της ένα χαρακτηριστικό αρκετά ανεπιθύμητο στης γυναίκες της εποχής της .Επίσης και στον “Ερωτόκριτο” η  Αρετούσα αρνείται να δεχθεί το προξενιό με το βασιλόπουλο του Βυζαντίου και ο πατέρας της  τη φυλακίζει μαζί με την πιστή παραμάνα της. Μόνο από την απόφαση της καταλαβαίνουμε την αγάπη της για τον Ερωτόκριτο αλλά και την αποφασιστικότητα της να πολεμήσει για αυτό και να μην το βάλει κάτω . Τέλος στον έρωτος αποτέλεσμα βλέπουμε ένα πρότυπο  κόρης της εποχής εκείνης που σέβεται τους γονείς της σε τέτοιο βαθμό που προτιμάει να κρύψει τον έρωτα της παρά να βάλει τους γονείς  της σε δύσκολη  θέση .Σε αντίθεση με της σημερινές ημέρες και γυναίκες που  με την πρωτοεμφανίσει του φεμινισμού (ο φεμινισμός εστιάζεται κατά πολύ στον περιορισμό ή εξάλειψη της φυλετικής ανισότητας και στην προώθηση των δικαιωμάτων, των συμφερόντων και των ζητημάτων των γυναικών στην κοινωνία. Στηρίζεται στην αντίληψη ότι η συμπεριφορά της κοινωνίας απέναντι στις γυναίκες είναι άδικη και καταπιεστική. Επιχειρεί να αναλύσει τις αιτίες και τις διαστάσεις της καταπίεσης των γυναικών, να αφυπνίσει και να ενεργοποιήσει τις γυναίκες για να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους και να κερδίσουν την απελευθέρωσή τους ) κατά της γαλλική επανάσταση έχουν προσπαθήσει να αποδείξουν της ισότητα τους με τους άνδρες.

ΣΟΛΑ ΚΡΙΣΤΙΑΝΑ

ΣΕΙΤΑΙ ΛΕΝΤΑ

ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗ ΜΑΡΙΑ

ΜΟΥΣΑΒΕΡΕ ΧΡΥΣΑΝΘΗ

ΚΙΤΣΑΙ ΡΑΝΤΙΕΛΑ