Τα δύο φύλα: Το ερωτικό συναίσθημα και η έκφραση του (1)

 Τα δύο φύλα: Το ερωτικό συναίσθημα και η έκφραση του

 Λογοτεχνικά Κείμενα

  Ο Ερωτόκριτος ( Βιτσέντζος Κορνάρος )

  Έρωτος Αποτελέσματα ( Αγνώστου )

 Η τιμή και το χρήμα ( Κωνσταντίνος Θεοτόκης )

Κοντά σου (Μαρία Πολυδούρη ) 

  Μόνο γιατί μ'αγάπησες ( Μαρία Πολυδούρη ) 

 Σαν πεταλούδα στη φωτιά ( Ιωάννης Βηλαράς )

 

ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ

Σε όλες τις εποχές ο έρωτας υπήρξε καταλυτικός ανάμεσα στα δύο φύλα. Στον Ερωτόκριτο αυτό αποδεικνύεται από την υπομονή και την επιμονή των δύο νέων. Βέβαια στην αρχή ο έρωτας τους παρουσιάζεται ανεκπλήρωτος λόγο της διαφωνίας του πατέρα της Αρετούσας. Στα παρακάτω ημερολόγια φαίνεται πως εκφράζουν οι δύο νέοι τα συναισθήματά τους σε μία σελίδα ημερολογίου.

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΑΡΕΤΟΥΣΑΣ

Αγαπημένο μου ημερολόγιο,

Η ζωή χωρίς τον Ερωτόκριτο είναι ανώφελη. Αν δεν τον έχω καλύτερα να μην υπάρχω. Είναι αδύνατο να ζήσω μακριά του. Ο πατέρας μου δεν τον θέλει, αλλά εμένα δεν με ενδιαφέρει. Ο Ερωτόκριτος είναι όλη μου η ζωή. Πονάω όταν ξέρω ότι δεν μπορώ να είμαι συνέχεια μαζί του. Είμαι πολύ ερωτευμένη μαζί του! Τον χρειάζομαι. Δεν έχω αγαπήσει άλλον όπως αυτόν. Λατρεύω το βλέμμα του, τον τρόπο που μιλάει. Αγαπάω ακόμα και τον τρόπο που αναπνέει. Για μένα αυτός είναι η ανάσα μου. Θεέ μου πόσο τον αγαπάω! Δεν σκέφτομαι τίποτα άλλο μονάχα αυτόν. Είμαι κλεισμένη στη φυλακή. Ο πατέρας μου δεν θέλει για σύζυγό μου τον μοναδικό άνθρωπο που αγάπησα στη ζωή μου. Και δεν αρκούσε μόνο αυτό ο πατέρας μου τον  εξόρισε. Τι θα γίνει τώρα; Θα τον τον ξαναδώ άραγε; Και αν θελήσουν να με παντρέψουν με κάποιον άλλο; Πως θα αρνηθώ αν μου το επιβάλλει ο πατέρας μου; Τα πράγματα δεν πάνε καλά. Σε λίγο θα ξεκινήσει πόλεμος, όλοι το λένε. Θα ζήσω για να ξαναδώ αυτά τα πανέμορφα, μελαγχολικά του μάτια; Αχ, πόσο πολύ τον αγαπάω! Θα 'θελα τώρα να ήταν δίπλα μου και να ξεπερνούσαμε μαζί όλες τις δυσκολίες αλλά είναι τόσα πολλά αυτά που μας χωρίζουν και άλλα τόσα αυτά που μας ενώνουν. Το ξέρω ότι ζει μακριά μου και ότι δεν θα τον ξαναδώ αλλά δεν θα προδώσω ποτέ την αγάπη του και εύχομαι ούτε αυτός τη δική μου. Αν μάθω ποτέ ότι αγάπησε κάποια άλλη την ίδια στιγμή θα πεθάνω! Το πρόσωπό του, η μορφή του, το άγγιγμα του, η ματιά του μου λείπουν όλα! Άραγε κοιτάζει κάποια άλλη όπως εμένα; Μπορεί να ζήσει χωρίς εμένα; Εγώ πάντως όχι!

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΥ

Αγαπητό μου ημερολόγιο,

Η Αρετούσα είναι ότι καλύτερο μου έχει συμβεί. Δεν μπορώ μακριά της. Κάθε λεπτό που περνάει χωρίς να κοιτάω τα μάτια της μου φαίνεται αιώνας. Θέλω να γίνει γυναίκα μου αλλά ο πατέρας της δεν μου τη δίνει και επιπλέον με εξόρισε. Μα όσος καιρός και αν περάσει εγώ θα την αγαπώ και θα κάνω τα πάντα για να σταθώ δίπλα της ως νόμιμος σύζυγός της. Είναι όμορφη μπορεί όχι η ομορφότερη αλλά στα μάτια μου μοιάζει τέλεια σαν μια αιθέρια ύπαρξη που εμφανίστηκε για να γεμίσει νόημα τη ζωή μου και να με κάνει να καταλάβω τι θα πει πραγματικός έρωτας. Η καλύτερη στιγμή της ύπαρξής μου ήταν όταν μου έδειξε ότι ανταποκρίνεται στον έρωτα μου γι' αυτήν. Έχω όπλα μου τον έρωτα και την αγάπη και θα διεκδικήσω την Αρετούσα μου μέχρι να με σταματήσει ο θάνατος!

Με αυτά τα ημερολόγια καταλαβαίνουμε ότι ο έρωτας υπήρξε καταλυτικός ανάμεσα στους δύο νέους και τελικά μετά από πολλά εμπόδια που βρέθηκαν στο δρόμο τους και τις δυσκολίες που οφείλονταν περισσότερο στις συνθήκες και τα δεδομένα της εποχής κατάφεραν να ενώσουν τις ζωές τους. Άρα ο έρωτας στην περίπτωση τους κέρδισε. Γιατί όταν ερωτεύεσαι το μόνο που σκέφτεσαι είναι ο άλλος και το μόνο που θες είναι να να είσαι κοντά του. Έτσι κάνεις τα πάντα για να διεκδικήσεις τον άλλο έτσι γίνεται και στον Ερωτόκριτο ο οποίος εξορίζεται από τον πατέρα της Αρετούσας επειδή τόλμησε να την ζητήσει σε γάμο. Βέβαια κατάφεραν να παντρευτούν όπως γίνεται συνήθως στα λογοτεχνικά κείμενα που αναφέρονται στον έρωτα. Οι ερωτευμένοι εκείνης της εποχής όμως αντιμετώπιζαν και πολλά εμπόδια όπως η κοινωνία, η οικογένεια ακόμα και θρησκευτικά δεδομένα μπορούσαν να σταθούν εμπόδιο σε δύο ερωτευμένους. Επίσης ο έρωτας διαφέρει από την αγάπη. Ο έρωτας με τον καιρό χάνεται και σβήνει αλλά όσο διαρκεί είναι μοναδικός γιατί αποκτάς έναν συναισθηματισμό που μοιάζει σαν να σπαταλάμε όλη την ενέργεια του μυαλού μας για ένα μόνο άτομο. Σε αντίθεση η αγάπη διαρκεί για πάντα και χάνεται μόνο όταν χαθείς και εσύ. Για να την αισθανθείς πρέπει τις περισσότερες φορές να μεσολαβήσει ένα χρονικό διάστημα. Όταν αγαπάς συγχωρείς πιο εύκολα από ότι όταν είσαι ερωτευμένος και δεν είναι πάντα σίγουρο ότι ο έρωτας θα μετατραπεί σε αγάπη.

Ιωάννης Βηλαράς ''Σαν πεταλούδα στη φωτιά''

Ο Ιωάννης Βηλαράς στο ποίημά του ''Σαν πεταλούδα στη φωτιά'' παρουσιάζει τη γυναικεία μορφή από μια πιο ερωτική και συναισθηματική πλευρά. Το κύριο θέμα του ποιήματος είναι ο θαυμασμός του ποιητή για την ομορφιά της γυναίκας καθώς δηλώνει έκθαμβος από την τελειότητα των χαρακτηριστικών της. Τονίζει την ομορφιά του κορμιού της αλλά και κάθε γωνιά του σώματος της. Μέσα από τις προσωποποιήσεις του ποιήματος δίνεται έμφαση στα τέλεια χαρακτηριστικά της. Η γυναίκα παρουσιάζεται ως το απόμακρο αντικείμενο του πόθου το οποίο ο ποιητής φαίνεται να θαυμάζει μαγεμένος. Στα λόγια του διακρίνεται διάχυτος ο θαυμασμός για την γυναικεία μορφή. Επιπλέον παρουσιάζεται η μαγεία και η έλξη που ασκεί η γυναίκα πάνω στον άνδρα ενώ η εκπληκτική ομορφιά της παρομοιάζεται με προίκα. Ο Βηλαράς δεν εξιδανικεύει τη γυναίκα αλλά απευθύνει έναν ύμνο στην ιδανική και τέλεια αισθητικά γυναίκα όπως φαντάζει για κάθε άνδρα. Παρ'όλ'αυτά ο ύμνος αυτός σε συνδυασμό με μια παράλληλη παρουσίαση της ομορφιάς της φύσης δεν δείχνει υπερβολικός.

Μαρία Πολυδούρη ''Μόνο γιατί μ' αγάπησες''

Το ποίημα της Μαρίας Πολυδούρη ''Μόνο γιατί μ'αγάπησες'' ανήκει στη συλλογή ''οι τρίλιες σβήνουν'' η οποία δημοσιεύτηκε

το 1928. Αποτελεί μια λυρική ελεγεία στην οποία η Πολυδούρη υμνεί την αγάπη που ένιωσε για κάποιον. Αν και δεν προσδιορίζεται, καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για τον μεγάλο της έρωτα, τον ποιητή Κώστα Καρυωτάκη. Το ποίημα αποτελείται από πέντε στροφές και κάθε μία είναι δυνατό να θεωρηθεί ως μία ξεχωριστή ενότητα.

1η Στροφή

Η ποιήτρια ορίζει το κίνητρο και τον στόχο του ποιήματος. Κίνητρό είναι η αγάπη και στόχος η εξωτερίκευση της. Αυτή η αγάπη συνεχίζεται σε όλες τις εποχές την οδηγεί σε συναισθηματική πληρότητα και μετουσιώνεται σε τραγούδι. Η Πολυδούρη ομολογεί ότι γράφει γιατί κάποτε αγαπήθηκε. Η αγάπη καταξιώνει την ποιητική τέχνη.

2η Στροφή

Εδώ αποσαφηνίζεται το είδος της αγάπης που είναι η ερωτική αγάπη. Ένα άγγιγμα κι ένα φιλί αναστάτωσαν την ύπαρξη της ποιήτριας και χάραξαν την ψύχη της ανεξίτηλα. Η δύναμη του έρωτα που καθόρισε το παρελθόν της, εξακολουθεί να καθορίζει το παρόν και προφανώς θα καθορίζει και το μέλλον της.

3η Στροφή

Το πέρασμα από την αίσθηση της αφής στην αίσθηση της όρασης, της καταλυτικής επίδρασης του ερωτικού βλέμματος. Το ερωτικό βλέμμα είναι ο κρυφός κώδικας επικοινωνίας ανάμεσα σε δύο αγαπημένους. Μέσα από ένα τέτοιο βλέμμα η ποιήτρια βίωσε την καταξίωση της ύπαρξής της, την δικαίωση, την ευτυχία και την εσωτερική πληρότητα.

4η Στροφή

Η βίωση του έρωτα γίνεται αυτοσκοπός. Η συνάντηση με το ερωτικό <<εσύ>> έδωσε νόημα στην άχαρη ζωή της ποιήτριας, προσφέροντας την πλήρωση.

5η Στροφή

Η αγάπη εξιδανικεύεται, η ποιήτρια μυθοποιεί όχι μόνο τα συναισθήματα του αγαπημένου της, αλλά και τον ίδιο. Ο έρωτας προβάλλεται θεοποιημένος. Με τον θάνατο του καλού της βαδίζει και η ποιήτρια στο τέλος, μα καθώς αισθάνεται ότι έχει βιώσει το ύψιστο προνόμιο ν'αγαπήσει και ν'αγαπηθεί, φεύγει ανώδυνα και ο θάνατος γίνεται πιο εύκολα αποδεκτός.

Επίσης το ποίημα ''Κοντά Σου'' κινείται στο γνωστό ποιητικό κλίμα της Πολυδούρη, που διαμορφώνεται κυρίως από το ερωτικό συναίσθημα, διαποτισμένο από μια γυναίκα ευαισθησία. Η δημιουργική δύναμη που κινεί την πένα της Πολυδούρη είναι ο έρωτας, ιδωμένος εδώ μ' όλη  την τρυφερότητα που αισθάνεται η ποιήτρια για τον αγαπημένο της. Μοναδικός αποδέκτης των στίχων της, αν και δεν κατονομάζεται, είναι ξανά ο Κώστας Καρυωτάκης, για τον οποίο η Πολυδούρη έτρεφε δυνατά συναισθήματά μέχρι το τέλος της σύντομης ζωής της. Η Πολυδούρη, που εντάσσεται στη γενιά των νεορομαντικών, απογοητευμένη από την αβεβαιότητα και την παρακμή που χαρακτήριζε την εποχή της, αποζητά τη δικαίωση της ζωής στον έρωτα. Η κοινωνική εμπειρία και οι συλλογικές ανησυχίες δεν βρίσκουν έκφραση στην ποίηση της, καθώς η ποιήτρια ακολουθώντας την τάση της γενιάς της έχει κοινωνία, που δεν εμπνέει πια υψηλά ιδανικά, οι νεορομαντικοί ποιητές επιλέγουν τη χαμηλόφωνη προσωπική ποίηση, που εκφράζει κυρίως τις εσωτερικές τους συναισθηματικές διακυμάνσεις.

1η Στροφή

Η πρώτη στροφή του ποιήματος ξεκίνα με δυο κύριες προτάσεις που δηλώνουν η πρώτη αποφατικά και η δεύτερη καταφατικά το αίσθημα γαλήνης που αισθάνεται η ποιήτρια, όταν βρίσκεται κοντά σ' εκείνον. Με τη χρήση του β' προσώπου γίνεται αισθητή η ύπαρξη ενός αποδέκτη των λόγων και της τρυφερότητας της ποιήτριας. Ιδανικά το ποίημα της Πολυδούρη θα μπορούσε να εκληφθεί ως ένα ερωτικό ψιθύρισμα στο πλάι του αγαπημένου της. Η αντίθεση που δημιουργείται ανάμεσα στους δυο στίχους εκφράζει με ιδιαίτερη παραστατικότητα την ασφάλεια και την ψυχική γαλήνη που αισθάνεται η ποιήτρια όταν βρίσκεται κοντά στον αγαπημένο της. Κοντά σ' εκείνον οι άνεμοι παύουν να ηχούν τόσο άγρια, κοντά του είναι γαλήνη και φως. Ενώ οι άνεμοι δημιουργούν ένα χειμερινό σκηνικό με μια αίσθηση κινδύνου, το φως του δεύτερου στίχου επαναφέρει το καλοκαιρινό τοπίο, με όλη την αισιόδοξη και χαρούμενη διάθεση που το χαρακτηρίζει. Στους επόμενους δυο στίχους η ποιήτρια με μια πρωτότυπη  μεταφορά εκφράζει την ευδαιμονική ομορφιά και τη θετική προέκταση των σκέψεων που κάνουν οι δυο τους, όταν βρίσκονται μαζί. Υπό την επίδραση της γαλήνης που επιφέρει η παρουσία του αγαπημένου, τίποτε δεν ταράσσει και δεν ενοχλεί τις <<ρόδινες>> σκέψεις τους. Η <<χρυσόβεργη ανέμη>>  η συσκευή που χρησιμοποιείται για το τύλιγμα του νήματος τίθεται εδώ μεταφορικά για να αποδώσει το ήρεμο δέσιμο των σκέψεων δυο ερωτευμένων. Οι σκέψεις τους τυλίγονται <<ρόδινα>> σε μιαν ανέμη χρυσόβεργη (σχήμα υπερβολής που αποδίδει εμφατικά την ιδανική πνευματική κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι δυο νέοι).

Στους τέσσερις αυτούς στίχους έχουμε τέσσερις μεταφορές <<αχούν άγρια >>, <<ρόδινα συλλογισμός>>, <<στου νου μας τη χρυσόβεργην ανέμη>> και <<ρόδινα τυλιέται στοχασμός>>, καθώς κι ένα διασκελισμό μεταξύ τρίτου και τετάρτου στίχου ( στο διασκελισμό το νόημα δεν ολοκληρώνεται στα πλαίσια ενός στίχου, γι'αυτό και συνεχίζεται στον επόμενο). 

2η Στροφή

Στη δεύτερη στροφή η πνευματική και συναισθηματική επικοινωνία ανάμεσα στην ποιήτρια και τον αγαπημένο της είναι τέτοιας ποιότητας, ώστε είτε σιωπούν είτε μιλούν κατακλύζονται από συναισθήματα τρυφερότητας και χαράς. Στους δυο πρώτους στίχους παρουσιάζεται η άνεση που αισθάνονται οι δυο τους να μένουν μαζί χωρίς να μιλούν, ένδειξη πως στη σχέση τους δεν υπάρχει η ανασφαλής ανάγκη να γεμίζουν τις σιωπές. Έτσι,  η σιωπή μεταξύ τους δε βαρύνει την ατμόσφαιρα, αντιθέτως μοιάζει με γέλιο, μοιάζει με πηγή χαράς, που καθρεφτίζεται σε τρυφερά μάτια. Οι δυο νέοι ακόμη κι όταν δε μιλούν βιώνουν την τρυφερότητα του ερωτικού συναισθήματος, καθώς βλέπουν ο ένας στα μάτια του άλλου, όλη την αλήθεια των αισθημάτων τους. Στους δυο επόμενους στίχους, η ποιήτρια δηλώνει πως η τρυφερότητα που διακρίνει τις σιωπές τους, αποκτά μεγαλύτερη δύναμη και γίνεται χαρά, όταν αρχίζουν να μιλούν. Όταν εκφράζουν με λόγια την αγάπη τους ή όταν μοιράζονται τις σκέψεις τους, η χαρά που στεκόταν πλάι τους άνεργη <<αναφτεριάζει>>, αποκτά εκ νέου υπόσταση και γεμίζει την ψύχη τους. Στη στροφή έχουμε: α) μια παρομοίωση <<η σιγαλιά σα γέλιο μοιάζει>>,  που εκφράζει με την ηχητική έκφανση του γέλιου, πόσο εκφραστική και μεστή από χαρά είναι η σιωπή τους, β) τρεις μεταφορές <<αντιφεγγίζουν>>, <<μάτια τρυφερά>>  και <<αναφτεριάζει>>, ενώ η χαρά που στέκεται <<άνεργη>> προσωποποιείται.

3η Στροφή

Στην τρίτη στροφή συναντάμε δυο ακόμη φορές τη φράση <<κοντά σου>>, που αποτελεί συνάμα τον τίτλο του ποιήματος κι η οποία εντοπίζεται και στις δυο προηγούμενες στροφές. Η συνεχής επανάληψη αυτής της φράσης τονίζει πως όλα τα θετικά συναισθήματα κι όλη η τρυφερότητα που γεννιέται στην ψύχη της ποιήτριας, έχουν ως βασική  αιτία την παρουσία εκείνου. Μόνο κοντά του οι άνεμοι παύουν να ηχούν άγρια και μονό κοντά του η θλίψη τρέπεται σε χαρά. Κοντά στον αγαπημένο της, λοιπόν, η θλίψη ανθίζει σα λουλούδι, μετουσιώνεται δηλαδή σε κάτι όμορφο και διαχέεται στη ζωή. Η γλυκόπικρη αίσθηση του έρωτα, που ποτέ δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς πόνο και καημούς, μετατρέπεται σε μια γλυκιά αίσθηση που γίνεται  ανύποπτα μέρος της, όταν εκείνος βρίσκεται κοντά της. Άλλωστε, όπως εμφατικά δηλώνεται με το ασύνδετο σχήμα των δυο καταληκτικών στίχων, κοντά στον αγαπημένο της όλα είναι γλύκα κι όλα απαλά καιν τρυφερά σα χνούδι, σα χάδι, σα δροσούλα, σαν πνοή. Στο κλείσιμο του ποιήματος η Πολυδούρη επιχειρεί να αποδώσει όλη την τρυφερότητα που πλημμυρίζει την ψύχη της όποτε βρίσκεται κοντά σ' εκείνον, δίνοντας με πολλαπλές παρομοιώσεις πόσο απαλά και γαλήνια γίνονται όλα πλάι του. Η θλίψη κι οι δυσκολίες της ζωής χάνονται όταν εκείνος είναι δίπλα της, καθώς απομακρύνει με την παρουσία του κάθε φόβο και προσφέρει στην ποιήτρια μια πολύτιμη αίσθηση ασφάλειας, γαλήνης κι ευτυχίας. Στο ποίημα διακρίνεται η χρήση ομοιοκαταληξίας, που σε συνδυασμό με τις επαναλήψεις της φράσης <<κοντά σου>> ενισχύει τη μουσικότητα του ποιήματος. Η ομοιοκαταληξία είναι πλεχτή με τον πρώτο στίχο να ομοιοκαταληκτεί με τον τρίτο και τον δεύτερο να ομοιοκαταληκτεί με τον τέταρτο και στις τρεις στροφές. Σε κάθε στροφή ο πρώτος και ο τρίτος στίχος είναι ενδεκασύλλαβος ενώ ο δεύτερος και ο τέταρτος είναι δεκασύλλαβος. Το μέτρο του ποιήματος είναι ο ίαμβος, που δημιουργείται με την εναλλαγή μιας άτονης συλλαβής με μια τονισμένη.

Τέλος οι φράσεις που έχουν ειπωθεί για τον έρωτα είναι οι εξής:

''Σαν πεταλούδα στη φωτιά''

l  τη φωτιά που καίγομαι

l  να ξεμακρύνω δεν μπορώ στιγμήν από σιμά σου

l  τα μάγια είν'τα θέλγητρα οπόχει το κορμί σου

l  της νιότης τ'άνθια ολόβολο προικιό να σου χαρίσει

l  οι χάρες αναπαύονται απάνω στη θωριά σου

l  δεν έχει σαν τ'αχείλι σου βαφή και κοκκινάδα

l  στα δυο σου μάτια τα γλύκα ο έρωτας φωλιάζει

l  το κοίτασμά σου το γλυκό ειν' των καρδιών ο κλέφτης

''Μόνο γιατί μ'αγάπησες''

l  δεν τραγουδώ παρά γιατί μ'αγάπησες

l  με φίλησες στο στόμα

l  με κράτησες στα χέρια σου

l  μόνο γιατί μ'αγάπησες γεννήθηκα

l  μονάχα για τη διαλεχτή αγάπη σου

''Κοντά Σου''

l  κοντά σου δεν αχούν άγρια οι άνεμοι

l  κοντά σου είναι η γαλήνη και το φως

l  κοντά σου η σιγαλιά σα γέλιο μοιάζει

l  κοντά σου η θλίψη ανθίζει σα λουλούδι

l  κοντά σου όλα γλυκά κι ' όλα σα χνούδι

''Έρωτος Αποτελέσματα''

l  άρχισε να αισθάνεται έναν έρωτα υπερβολικό και μια στεναχώρια τόσο μεγάλη

l  ήτον όλη μέσα εις τας φαντασίας του έρωτος

l  να απολαύσει εκείνον, ο οποίος της επροξενούσε τόση γλυκεία σύγχυση

l  αχ!  πως δεν ήθελα στέρξει εκείνον, τον οποίο τόσο πολύ αγ... και δια τον οποίο λαχτ... και λέγοντας αυτά έλαβε το πρόσωπό της μια ηδονική και χαροποία μεταβολή και δεν εφαίνετο πλέον κατηφές και λυπηρό

''Η τιμή και το χρήμα΄΄

l  μα έχει κάτι μάτια η άλλη

l  μες στην καρδιά μπήγεται το βλέμμα τση

l  χαμογελώντας ο ένας τ ' άλλου

l  η αγάπη δεν παίρνει το θέλημα τω γονιώνε γεννιέται μοναχή

l  σκίσε μου την καρδία μέσα θά 'βρεις τη Ρήνη σου. Την αγαπάω από κείνο το βράδι τα μάτια της μ' εκάψανε

Κότσιφα Σόφια

Λογοθέτη Άννα

Μεσσήνη Ευρυδίκη

Ροντογιάννη Γλυκερία