Συνοχή και συνεκτικότητα κειμένου

ΣΥΝΟΧΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΗΤΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Συνοχή Κειμένου : αφορά στον τρόπο με τον οποίο συνδέονται οι περίοδοι μεταξύ τους σε μια παράγραφο ή οι παράγραφοι μεταξύ τους σε ένα κείμενο. Η συνοχή επιτυγχάνεται με τη χρήση των κατάλληλων διαρθρωτικών λέξεων . Ζητείται δηλαδή, η σημασία των διαρθρωτικών λέξεων μιας παραγράφου ή ενός κειμένου .

Π.χ. : Συνήθως προϋποθέτουμε ότι ένας διανοούμενος πρέπει να είναι ένας άνθρωπος μορφωμένος. Όμως κάθε μορφωμένος δεν είναι και διανοούμενος. Από τον διανοούμενο δεν περιμένει κανείς απλώς να έχει πλούσιες γνώσεις, να είναι καλλιεργημένος ή να κατέχει μια ειδικότητα. Γιατί ο διανοούμενος είναι, όπως δηλώνει και η λέξη, ένας άνθρωπος, που διανοείται και αυτό σημαίνει, ότι είναι ένας άνθρωπος, που δε δέχεται τα πράγματα, όπως του προσφέρονται, αλλά τα περνά μέσ’ από τη δοκιμασία της δικής του διάνοιας – είναι με άλλα λόγια ένα πνεύμα κριτικό όχι μόνο σε ό,τι αφορά τους άλλους αλλά και σ’ ό, τι αφορά τον εαυτό του.

(Κώστα Μιχαηλίδη, Οικείωση και Αλλοτρίωση, Πανελλήνιες 2001 Γ΄ Λυκείου)

Η συνοχή υλοποιείται με:

v    Τη χρήση διαρθρωτικών λέξεων και φράσεων π.χ:

Η εκμετάλλευση της φύσης είναι απαραίτητη, γιατί αποτελεί το βασικό τροφοδότη όλων των ανθρώπινων ενεργειών. Η αλόγιστη όμως χρήση των φυσικών πόρων εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους.

v    Τη χρήση αντωνυμιών που αντικαθιστούν προηγούμενες λέξεις π.χ.:

Ο επαγγελματικός προσανατολισμός αναδεικνύει τις κλίσεις του ανθρώπου και τον καθοδηγεί σωστά στην αγορά εργασίας. Με τη συνδρομή του αποφεύγονται άστοχες επιλογές και τίθενται οι βάσεις της επαγγελματικής αποκατάστασης

v    Την επανάληψη λέξεων / φράσεων π.χ.:

Η τεχνολογία ανοίγει νέους δρόμους στις μορφές της ανθρώπινης επικοινωνίας. Μορφές που χάρη στην ποικιλία τους δημιουργούν τις προϋποθέσεις για αναβάθμιση των ανθρώπινων σχέσεων.

v    Τη χρήση συνώνυμων λέξεων π.χ.:

Η διαφήμιση χρησιμοποιεί διάφορες μεθόδους, για να σαγηνεύσει το δέκτη και να τον οδηγήσει στην αγορά του προϊόντος. Με τις τεχνικές της παρακάμπτεται η λογική και προκαλούνται συναισθηματικές αντιδράσεις.

v Τη χρήση λέξεων με σχετικό εννοιολογικό περιεχόμενο (γενικότεροι ή ειδικότεροι όροι κ.λπ.) π.χ.:

Τα ηλεκτρονικά επιτεύγματα διαδραματίζουν πλέον καθοριστικό ρόλο στη ζωή μας. Οι υπολογιστές είναι μόνο μία μικρή ένδειξη για όσα η τεχνολογία μας επιφυλάσσει στο άμεσο μέλλον.

v    Τη νοηματική συνάφεια ιδεών π.χ.:

Η εξέλιξη στο χώρο της ιατρικής επιστήμης είναι καθημερινή και αλματώδης. Ασθένειες που πριν κάποια χρόνια στοίχιζαν τη ζωή σε πολλούς ανθρώπους είναι πλέον ιάσιμες.

Συνεκτικότητα Κειμένου : αφορά στις νοηματικές σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στις περιόδους μιας παραγράφου ή ανάμεσα στις παραγράφους ενός κειμένου (π.χ. αίτιο-αποτέλεσμα, σύγκριση, αντίθεση, προϋπόθεση, εναντίωση, αίτια ενός προβλήματος-λύσεις (ή προτάσεις για τη λύση) του προβλήματος κ.α.)

Π.χ.

Γενικά, η μόδα δεν είναι ασφαλώς «φρούτο» των καιρών μας, αφού η παρουσία της εντοπίζεται σ” όλη την ιστορική πορεία του ανθρώπου, από τη στιγμή βέβαια που κάλυψε τις πρωτογε­νείς του ανάγκες. Σήμερα όμως, έχει εξαπλωθεί ευρύτατα και ταυτόχρονα αυξήθηκε και η επιρροή της στις προτιμήσεις των ανθρώπων, μια επιρροή που έχει ανησυχητικά δυσμενείς επιπτώ­σεις στη ζωή τους, είτε ως άτομα, είτε ως μέλη μιας κοινωνίας. Γι'  αυτό και η κινητοποίηση των διαθέσιμων μηχανισμών άμυνας του ανθρώπου αποτελεί επιτακτική ανάγκη. Η παιδεία στα πλαίσια της οικογένειας και του σχολείου, αλλά και η πνευ­ματική καλλιέργεια του ατόμου με την επιμόρφωση, μπορούν να το οπλίσουν με τα ηθικά εφόδια, ώστε να αντιστέκεται σθε­ναρά στο δέλεαρ της μόδας και έτσι να μπορέσει να διασώσει τις ιδιαιτερότητες και την αυτοτέλεια της προσωπικότητας του.

Διαρθρωτικές λέξεις και φράσεις

Οι  διαρθρωτικές λέξεις και φράσεις ενδέχεται να δηλώνουν:

• Αίτιο-αιτιολόγηση: π.χ. επειδή, διότι, εξαιτίας, γι’ αυτό το λόγο, μιας και, αφού (αιτιολογικό), καθώς,  …
• Αντίθεση-εναντίωση: π.χ. όμως, ωστόσο, αλλά, αν και, ενώ, μολονότι, και ας, και που, …
• Παραχώρηση: π.χ. και αν, ας, και να μη, και αν ακόμα, που να, …
• Όρο-υπόθεση-προϋπόθεση: π.χ. αν, σαν, άμα, με την προϋπόθεση, σε περίπτωση που, …
• Επεξήγηση: π.χ. δηλαδή, με άλλα λόγια, για να γίνω σαφέστερος, … 
• Παράδειγμα: π.χ. για παράδειγμα, λόγου χάρη, …
• Έμφαση: π.χ. και κυρίως, κατά κύριο λόγο, πρέπει να τονιστεί, είναι αξιοσημείωτο, …
• Απαρίθμηση: π.χ. πρώτον, δεύτερον, καταρχάς, αρχικά, τέλος, …
• Πρόσθεση-συμπλήρωση-προσθήκη: π.χ. επίσης, επιπλέον, και, επιπρόσθετα, παράλληλα, ομοίως, εκτός των άλλων και, …
• Συμπέρασμα-αποτέλεσμα-συγκεφαλαίωση: π.χ. επομένως, έτσι, συνεπώς, λοιπόν, ώστε, συμπερασματικά, με αποτέλεσμα, εν κατακλείδι,  …
• Παραδοχή-βεβαίωση: π.χ. βέβαια, φυσικά, αναμφισβήτητα, αναμφίβολα, ασφαλώς, …
• Συχνότητα: π.χ. συνήθως, συχνά, σπάνια, πολλές φορές…
• Αναφορά: π.χ. όποιος, ό,τι, όσο, όσον αφορά, αναφορικά, όπως, … 
• Συμφωνία με αναφορική διάσταση: π.χ. «Σύμφωνα με τα δεδομένα…», βάσει… ή παραπομπή: π.χ. «Σύμφωνα με την άποψη του…»
• Χρόνο (χρονική σειρά, τάξη, αφετηρία, διάρκεια, τέρμα κ.λπ.): προηγουμένως, ύστερα, έπειτα, πριν, μετά, εντωμεταξύ, όταν, στην αρχή, κατόπιν, στο τέλος, … ή μεταφορικά χρόνο, π.χ. Τώρα θα ήθελα να…
• Τόπο (τοπικό προσδιορισμό): π.χ. εδώ, εκεί, έξω, κοντά, … ή μεταφορικά τόπο, π.χ. Εδώ θέλω να σταθώ στο γεγονός ότι…
• Τρόπο: π.χ. έτσι, με αυτόν τον τρόπο, … 
• Σκοπό: π.χ. για να, να, για το σκοπό αυτό, προκειμένου να, …
• Διάζευξη: π.χ. είτε…είτε, μήτε…μήτε, ή…ή, ούτε…ούτε, … ή σύζευξη: π.χ. και…και, Ενδοιασμό-φόβο: π.χ. μήπως, μη, …
• Ø  Βούληση-επιθυμία: π.χ. να, θα ήθελα να, …
• Ø  Ερώτηση-απορία: π.χ. ποιος, πού, πότε, πώς, τι, … 
• Ø  Διάρθρωση κειμένου: π.χ. «το κείμενό μου θα δομηθεί πάνω σε δύο άξονες», …
• ØΕισαγωγή νέας ιδέας: π.χ. το επόμενο θέμα που πρέπει να εξετάσουμε είναι…

Xρήση ρηματικών προσώπων.

Α  ενικό πρόσωπο: Εμφατική παρουσίαση προσωπικής θέσης.
Εκφράζει προσωπικά βιώματα ενώ ο συγγραφέας διαφοροποιείται από τους υπόλοιπους.

Α  πληθυντικό πρόσωπο: Χαρίζει οικείο τόνο στο λόγο, τον κάνει άμεσο ενώ προσδίδει καθολικότητα στο πρόβλημα στο οποίο αναφέρεται καθώς ο συγγραφέας ενσωματώνει τον εαυτό του σε σύνολο και αποδέχεται απόψεις που ανήκουν στο ευρύ κοινό.

Β  ενικό- β  πληθυντικό πρόσωπο: Οικείο ύφος. Ζωντάνια. Παραστατικότητα. Αμεσότητα στην επικοινωνία με το δέκτη. Κουβεντιαστός τόνος.

Γ  ενικό- γ πληθυντικό πρόσωπο: Αντικειμενικότητα .Εγκυρότητα. Ρεαλιστική γραφή. Ύφος σοβαρό και επίσημο.

v    Με το α΄ ενικό πρόσωπο προσδίδεται αμεσότητα και ζωντάνια στο λόγο, προσλαμβάνει η ανάπτυξη υποκειμενικό χαρακτήρα και χρωματίζεται το ύφος με προσωπικό τόνο και σε ορισμένες περιπτώσεις με εξομολογητική διάθεση.

v  Με το β΄ ενικό πρόσωπο δημιουργείται κλίμα οικειότητας στην επικοινωνία του πομπού και του δέκτη, προσδίδεται ζωντάνια και αμεσότητα στο λόγο και σε ορισμένες περιπτώσεις χρωματίζεται το ύφος με διδακτικό τόνο.

v  Με το γ΄ ενικό πρόσωπο προσδίδεται αντικειμενικός τόνος στην εξέταση του θέματος, αποπροσωποποιείται ο λόγος και χρωματίζεται με ουδέτερο ύφος.

v    Με το α΄ πληθυντικό πρόσωπο προσδίδεται ζωντάνια και αμεσότητα στο λόγο, δημιουργείται κλίμα οικειότητας στην επικοινωνία πομπού με το δέκτη και σε ορισμένες περιπτώσεις υπογραμμίζονται οι ευρείες διαστάσεις του εξεταζόμενου φαινομένου ως προβλήματος που αφορά όλους.

v    Με το β΄ πληθυντικό πρόσωπο δημιουργείται κλίμα οικειότητας στην επικοινωνία του πομπού με το δέκτη, προσδίδεται ζωντάνια και αμεσότητα στο λόγο και σε ορισμένες περιπτώσεις χρωματίζεται το ύφος με διδακτικό τόνο.

v    Με το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο προσδίδεται αντικειμενικός τόνος στην εξέταση του θέματος, αποπροσωποποιείται ο λόγος και χρωματίζεται με ουδέτερο ύφος.

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ-ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ

 Με την ενεργητική σύνταξη: δίνεται έμφαση στο πρόσωπο (ή στο πράγμα) που δρα, τονίζεται το υποκείμενο ενός μεταβατικού ρήματος. Η ενεργητική σύνταξη προσδίδει στο κείμενο ζωντάνια, αμεσότητα και παραστατικότητα.

• Η πρόταση στην ενεργητική σύνταξη μιλάει για κάποιον που κάνει κάτι. 'Εχει τη μορφή Υ-Ρ-Α

Υ Ρ Α

Ο μαθητής λύνει την άσκηση.

 Με την παθητική σύνταξη: προβάλλεται το αποτέλεσμα της ενέργειας του υποκειμένου. Με τη χρήση της ο λόγος γίνεται πιο απρόσωπος και προσδίδεται ποικιλία στην πλοκή των νοημάτων. Χρησιμοποιείται επίσης, όταν δεν επιθυμούμε να πούμε ή δεν ξέρουμε ή δεν έχει σημασία ποιος έκανε την πράξη.

• Η πρόταση στην παθητική σύνταξη μιλάει για κάποιον που παθαίνει κάτι από κάποιον.

Έχει τη μορφή Υ-Ρ-Ποιητικό Αίτιο

Υ Ρ Π. Αίτιο

Η άσκηση λύνεται από το μαθητή.

Το ποιητικό αίτιο αποτελείται από την πρόθεση από και ένα όνομα σε πτώση αιτιατική, που φανερώνει την αιτία.

Πώς μετατρέπουμε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική

1. Το ρήμα της πρότασης από ενεργητικό γίνεται παθητικό(ενεργητική σε παθητική διάθεση)
2. Το αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται υποκείμενο του παθητικού ρήματος(σε ονομαστική πτώση)
3. Το υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται ποιητικό αίτιο.

Πώς μετατρέπουμε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική

1. Το ρήμα της πρότασης από παθητικό γίνεται ενεργητικό(παθητική σε ενεργητική διάθεση).
2. Το ποιητικό αίτιο γίνεται (χωρίς την πρόθεση από) υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος (σε ονομαστική πτώση)
3. Το υποκείμενο του παθητικού ρήματος γίνεται αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος (σε αιτιατική πτώση)

Ο διαιτητής διαμόρφωσε το αποτέλεσμα. Ενεργητική σύνταξη

Το αποτέλεσμα διαμορφώθηκε από το διαιτητή. Παθητική σύνταξη