Ερευνητική εργασία στην Ιθάκη του Καβάφη Σχέδιο μαθήματος ΦΥΛΛA ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1,2,3

ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΜΑΘΗΜΑ: Νεοελληνική Λογοτεχνία

ΤΑΞΗ: Α΄ Λυκείου

ΚΕΙΜΕΝΟ: «Ιθάκη» Καβάφη

ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ: Κοσιώνη Μαρία

ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 διδακτικές ώρες

ΓΝΩΣΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΠΟΥ ΕΜΠΛΕΚΟΝΤΑΙ ΣΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ: Νεοελληνική λογοτεχνία, αρχαία ελληνικά, γεωγραφία, πληροφορική

ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΕΝΑΡΙΟΥ: Στη διδακτική πρόταση που ακολουθεί οι μαθητές θα επιχειρήσουν να προσεγγίσουν το συγκεκριμένο ποίημα του Καβάφη καθώς και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της γραφής του μέσα από την χρήση των ΤΠΕ και την συνεργατική δημιουργική μάθηση, συνδυάζοντας τη χρήση ποικίλων γνωστικών αντικειμένων στη διαδικασία.  Επίσης, δίνεται έμφαση στην ανατροφοδότηση των μαθητών με πληροφορίες που προέρχονται από την ίδια την ομάδα και προκύπτουν  ως αποτέλεσμα μιας διδακτικής πράξης εστιασμένης στην ενεργητική συμμετοχή των μαθητών σε μία αναληπτική πορεία μάθησης. Το σενάριο αξιοποιεί παραγωγικά τις οδηγίες του αναλυτικού προγράμματος σπουδών.    

ΣΚΟΠΟΣ: Η διέγερση του ενδιαφέροντος των μαθητών για τη λογοτεχνία και η αισθητική απόλαυση των κειμένων μέσω της ερμηνείας και της κριτικής τους

ΣΤΟΧΟΙ:

• ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ:

Γνωριμία με τον ποιητή και το έργο του

• Η κατανόηση του διδακτικού-παραινετικού τόνου του ποιήματος μέσα από την χρήση του β΄ ενικού προσώπου
• Η ανάδειξη της χρήσης της πεζολογικής-ποιητικής γλώσσας του ποιήματος
• Επισήμανση της πηγής έμπνευσης του Καβάφη
• Αναζήτηση των μυθολογικών στοιχείων και κατάδειξη του συμβολιστικού τους ρόλου μέσω της χρήσης των κατάλληλων εκφραστικών μέσων
• Αναφορά στον ρόλο των ευχετικών υποτακτικών και συσχέτιση τους με τα πραγματικά οφέλη του ταξιδιού
• Συσχετισμός της «Ιθάκης» με άλλα ποιήματα που έχουν την ίδια πηγή έμπνευσης (π.χ. Σεφέρη, Οβίδιου, Δάντη κ.τ.λ.)

• ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΙ :

• Καλλιέργεια επικοινωνιακών δεξιοτήτων και ανάπτυξη της συνεργατικότητας μεταξύ των μαθητών
• Δραστηριοποίηση της διερευνητικής μάθησης 

   

• ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ:

• Ανάπτυξη δεξιοτήτων αναζήτησης, επιλογής και αξιοποίησης  των κατάλληλων κάθε φορά πληροφοριών στο διαδίκτυο
• Εξάσκηση στην συνεργατική παραγωγή λόγου με την αξιοποίηση του επεξεργαστή κειμένου
• Εξοικείωση με την αξιοποίηση των πολυμέσων με σκοπό την αισθητική απόλαυση του ποιήματος

ΜΕΣΑ/ΥΛΙΚΟΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ: Ηλεκτρονικοί υπολογιστές, βιντεοπροβολέας, σχολικό εγχειρίδιο, φύλλα εργασίας

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ: Επεξεργαστής κειμένου, λογισμικό παρουσίασης, διαδίκτυο φυλλομετρητής

ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ:

http://www.snhell.gr

• http://www.greek-language.gr
• http://www.youtube.gr
• http://www.pi-schools.gr
• http://el.wikipedia.org
• http://www.ithaki.gr

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ: Ανακαλυπτική – διερευνητική, ομαδοσυνεργατική, διαθεματική με κατευθυνόμενη αυτενέργεια

ΠΟΡΕΙΑ: Αναλυτική – συνθετική

ΣΤΑΔΙΑ: Όλον – Μέρη – Όλον

ΔΟΜΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ:

·         ΑΦΟΡΜΗΣΗ: Ως αφόρμηση προβάλλεται στον βιντεοπροβολέα η απαγγελία του ποιήματος από την Έλλη Λαμπέτη, όπως αυτή υπάρχει στο  http://www.youtube.gr

·         ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΤΑΔΙΩΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες των τεσσάρων ατόμων (προτείνεται ανομοιογενής τρόπος σύστασης των ομάδων τόσο σε επίπεδο γνώσεων όσο και σε επίπεδο φύλου). Αφού οι μαθητές διαχωριστούν σε έξι ομάδες, παρουσιάζονται οι στόχοι από τον διδάσκοντα και δίνονται τα φύλλα εργασίας, στα οποία περιγράφεται το έργο κάθε ομάδας. Μετά το πέρας των συγκεκριμένων εργασιών οδηγούμαστε στην αξιολόγηση τους.

·         ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ: Αφού πραγματοποιηθεί η παρουσίαση των εργασιών από τον εκπρόσωπο της κάθε ομάδας θα ακολουθήσει συζήτηση σχετικά με την διαθεματική προσέγγιση που επιχειρήθηκε για την επίτευξη ή μη των στόχων. 

·         ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ: Μετά την ολοκλήρωση των παραπάνω διεργασιών, οι μαθητές μπορούν να ασχοληθούν στο σπίτι με την σύγκριση του ποιήματος με ποιήματα που έχουν την ίδια πηγή έμπνευσης με τον Καβάφη (π.χ. με την «Ελένη» του Σεφέρη)    

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΟΜΑΔΑ 1:

• Αφού επισκεφτείτε την σελίδα: http://www.snhell.gr και την σελίδα: http://el.wikipedia.org/wiki/ΚωνσταντίνοςΚαβάφης, να ετοιμάσετε στον επεξεργαστή κειμένου μία γενική παρουσίαση του περιβάλλοντος στο οποίο έζησε ο Καβάφης καθώς και ένα σύντομο βιογραφικό σημείωμα με τους βασικούς σταθμούς της ζωής του. Επίσης, να αναφερθείτε στους θεματικούς κύκλους της Καβαφικής ποίησης καθώς και σε ποια κατηγορία υπάγεται η «Ιθάκη» αναφερόμενοι σε συγκεκριμένα σημεία του ποιήματος.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΟΜΑΔΑ 2:

• Η λειτουργία συμβόλων στο ποίημα «Ιθάκη» είναι εμφανής. Να αναζητήσετε στην ιστοσελίδα http://el.wikipedia.org/wiki/συμβολισμός στοιχεία για το συμβολισμό και να τα καταγράψετε σε επεξεργαστή κειμένου. Επίσης να αναφερθείτε αναλυτικά στα σύμβολα του συγκεκριμένου ποιήματος (να κάνετε τους ανάλογους συσχετισμούς).

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΟΜΑΔΑ 3:

• Επισκεφτείτε την σελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και αφού διαβάσετε το ποίημα του Χριστιανόπουλου «Ιθάκη»  να προχωρήσετε σε παραλληλισμό των δύο ποιημάτων στον επεξεργαστή κειμένου. Να φτιάξετε δύο στήλες και να επισημάνετε τις διαφορές μεταξύ των δύο ποιημάτων και σε δύο άλλες στήλες τις ομοιότητες αυτών.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΟΜΑΔΑ 4:

• Να αναφερθείτε στην πηγή έμπνευσης του Καβάφη και στους συγκεκριμένους στίχους που γίνεται αναφορά στην Οδύσσεια αφού συμβουλευτείτε τον ιστότοπο http://www.greek-language.gr/greeklang/ancient-greek/education/translation. Επίσης μπορείτε να προσθέσετε στην παρουσίασή σας και εικόνες ψάχνοντας στο Google στο «εικόνες»

  

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

            ΟΜΑΔΑ 5:

• Να φτιάξετε μία παρουσίαση αφιερωμένη στο νησί της Ιθάκης. Ποιους άλλους συγγραφείς γνωρίζετε που ασχολήθηκαν με αυτό το νησί; Συμβουλευτείτε τον εξής ιστότοπο: http://www.ithaki.gr

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΟΜΑΔΑ 6:

        

• Ξεχωρίστε έναν από τους στίχους που σας κάνει εντύπωση και καταγράψτε τα συναισθήματα που σας προκαλεί. Προσπαθήστε να αποδώσετε τα συναισθήματα αυτά και με εικόνες τοπίων   

      

                                  

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 (ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ)

 

Βιογραφία

Ο Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1863 (29 Απριλίου) και πέθανε στην ίδια πόλη το 1933 την ημέρα των γενεθλίων του. Ηταν το ένατο και τελευταίο παιδί του Πέτρου Ι. Καβάφη (Κωνσταντινούπολη, 1814 - Αλεξάνδρεια, 1870), μεγαλέμπορου βαμβακιού, από φαναριώτικο γένος που οι ρίζες του φαίνεται πως είναι βυζαντινές και της Χαρίκλειας Φωτιάδη (Νιχώρι Κωνσταντινουπόλεως, 1834 - Αλεξάνδρεια, 1899) από παλαιότατη οικογένεια της Πόλης. Υπήρξε, χωρίς αμφιβολία, η μεγαλύτερη πνευματική φυσιογνωμία της Αλεξάνδρειας.

Ο μικρός Καβάφης ζει τα πρώτα παιδικά του χρόνια στην Αλεξάνδρεια, μέσα σε εξαιρετικές συνθήκες ευημερίας. Στο ισόγειο του διώροφου σπιτιού των Καβάφηδων στην αριστοκρατική οδό Σερίφ, στεγάζονταν τα γραφεία του ακμαιότατου εμπορικού οίκου «Καβάφης & Σία» (κύριος συνέταιρος ο Γεώργιος Καβάφης, θείος του ποιητή, εγκατεστημένος στο Λονδίνο), ενώ η οικογένεια του Πέτρου Καβάφη διαβίωνε με χαρακτηριστική άνεση στο πρώτο και στο δεύτερο πάτωμα, διατηρώντας Γάλλο παιδαγωγό, Αγγλίδα τροφό, Έλληνες υπηρέτες, Ιταλό αμαξά και Αιγύπτιο θυρωρό!

To 1870 με το θάνατο του πατέρα Καβάφη αρχίζει, ουσιαστικά, η σταθερή πορεία της οικογένειας προς την οικονομική κρίση και παρακμή. Το 1872 η Χαρίκλεια Καβάφη μετακομίζει με τα παιδιά της στην Αγγλία όπου και θα παραμείνουν τα επόμενα έξι χρόνια (κυρίως στο Λίβερπουλ αλλά και στο Λονδίνο). Ο μικρός Καβάφης σπουδάζει σε αγγλικό σχολείο όπου και διδάσκεται για μητρική του γλώσσα την αγγλική αλλά παράλληλα μαθαίνει και ελληνικά και γαλλικά. Μετά από λίγα χρόνια παραμονής στην Αγγλία αναγκάζονται να επιστρέψουν στην Αλεξάνδρεια καθώς τα οικονομικά της οικογένειας πηγαίνουν άσχημα και η οικογενειακή επιχείρηση διαλύεται. Ο Καβάφης συνεχίζει τις σπουδές του στο Εμποροπρακτικό Λύκειο «Ερμής» ενώ παράλληλα υπάρχουν σαφή στοιχεία ότι κατά το διάστημα που μεσολάβησε ανάμεσα στην επιστροφή από την Αγγλία (1878) και στο ξεκίνημα της φοίτησης στον «Ερμή» (1881), ο Καβάφης είχε αρχίσει να μελετά και να εργάζεται πνευματικά από μόνος του, χρησιμοποιώντας βιβλία από τις δανειστικές βιβλιοθήκες της Αλεξάνδρειας. Σ' αυτήν την τριετία ανάγεται και η φιλόδοξη απόπειρά του να συντάξει ένα ιστορικό λεξικό, προσπάθεια που δεν ολοκληρώθηκε αφού τα λήμματα του έργου σταμάτησαν «στη μοιραία λέξη Αλέξανδρος».

Το 1882, στη διάρκεια της αιγυπτιακής εξέγερσης κατά των Αγγλων, πηγαίνει με την οικογένειά του για τρία χρόνια (ως τον Οκτώβριο του 1885) στην Κωνσταντινούπολη, στο σπίτι του φαναριώτη παππού του, Γεωργάκη Φωτιάδη. Η τριετής παραμονή του Καβάφη στην Πόλη αποδεικνύεται ιδιαιτέρως σημαντική και κρίσιμη για διαφορετικούς λόγους. Σύμφωνα με τις βιογραφικές σημειώσεις της Ρίκας Σεγκοπούλου, ο ομοσεξουαλισμός του άρχισε να εκδηλώνεται στα 1883. Παράλληλα, γνωρίζουμε, ότι ο ποιητής άρχισε να εκφράζει ζωηρό ενδιαφέρον για να ακολουθήσει πολιτική και δημοσιογραφική καριέρα. Φυσικά, το πιο αξιοσημείωτο αυτής της περιόδου, είναι το γεγονός ότι η παραμονή του στην Πόλη συμπίπτει με τις πρώτες μαρτυρημένες συστηματικές του προσπάθειες να επιδοθεί στην τέχνη του ποιητικού λόγου. Τεκμήριο της πρώιμης αυτής προσπάθειας του Καβάφη, αποτελεί μια ομάδα αδημοσίευτων από τον ίδιο ποιημάτων, τα οποία εκδόθηκαν μαζί με άλλα ανέκδοτα ποιήματα το 1968 από το Γ.Π. Σαββίδη. Τον καιρό εκείνο συμπληρώνει και τις μελέτες του πάνω στην αρχαία και μεσαιωνική ελληνική φιλολογία που τις είχε αρχίσει την εποχή ακόμα που βρισκόταν στην Αγγλία.

Τον Οκτώβριο του 1885, ο Καβάφης γυρίζει στην Αλεξάνδρεια μαζί με τη μητέρα του και τους αδελφούς του, Αλέξανδρο και Παύλο. Με την επιστροφή του, ο Καβάφης εγκαταλείπει την αγγλική υπηκοότητα (που είχε αποκτήσει ο πατέρας του στα 1850) και παίρνει την ελληνική.
Τα πρώτα χρόνια μετά την επιστροφή στην Αλεξάνδρεια είναι μια περίοδος προσαρμογής. Ο Καβάφης αρχίζει να εργάζεται, όχι ακόμη συστηματικά, αλλάζοντας διάφορα επαγγέλματα όπως του δημοσιογράφου στην εφημερίδα «Τηλέγραφος» (1886), του μεσίτη στο Χρηματιστήριο Βάμβακος (1888) και του άμισθου γραμματέα στο Γραφείο Αρδεύσεων (1889-1892) όπου και θα προσληφθεί ως έκτακτος έμμισθος υπάλληλος το 1892 και θα εργαστεί μόνιμα εκεί επί τριάντα χρόνια, μέχρι το 1922, φτάνοντας στο βαθμό του υποτμηματάρχη.
Η κυριότερη χρονολογική τομή ως προς την εξέλιξη του έργου του ποιητή, κατά την εποχή αυτή, τοποθετείται στα 1891. Είναι η χρονιά κατά την οποία ο Καβάφης εκδίδει σε μονόφυλλο το πρώτο πραγματικά αξιόλογο ποίημά του (το Κτίσται) και δημοσιεύει μερικά από τα πιο αξιόλογα πεζά του κείμενα, όπως τα δύο περί των «Ελγινείων» που παρουσιάζουν δημόσια την πολιτική πλευρά του ποιητή, «Ολίγαι λέξεις περί στιχουργίας» και άλλα.

Τα οικονομικά του βελτιώνονται σημαντικά και τα επόμενα χρόνια ταξιδεύει στο Κάιρο (1893), στο Παρίσι και στο Λονδίνο με τον αδελφό του Τζων (1897). Το 1899 πεθαίνει η μητέρα του σε ηλικία 65 ετών, γεγονός που συγκλονίζει τον ποιητή. Το 1901 και το 1903 ταξιδεύει στην Ελλάδα και γνωρίζεται στην Αθήνα με Ελληνες πεζογράφους (Πολέμης, Ξενόπουλος, Πορφύρας). Στις 30 Νοεμβρίου του 1903, δημοσιεύεται στα Παναθήναια το ιστορικό άρθρο του Ξενόπουλου για τον Καβάφη με τίτλο «Ένας Ποιητής». Την ίδια χρονιά γράφει και το σημαντικότερο πεζό κείμενό του, τον «φιλοσοφικό έλεγχο» των ποιημάτων του που είναι γνωστό με τον τίτλο «Ποιητική». Τα επόμενα χρόνια κυλούν ανάμεσα σε ποιητικούς, φιλοσοφικούς στοχασμούς, γνωριμίες με εξέχουσες προσωπικότητες στην Αλεξάνδρεια (Ιων Δραγούμης, Ε.Μ. Φόρστερ), ανανεώσεις συμβολαίων εργασίας στις Αρδεύσεις και τους διαδοχικούς θανάτους των αδερφών του. Σημαντικό βιογραφικό στοιχείο αποτελεί και η εγκατάσταση του ποιητή στο περίφημο σπίτι-εργαστήρι της οδού Λέψιους στα 1907, όπου και θα περάσει το υπόλοιπο της ζωής του δημιουργώντας το σημαντικότερο τμήμα, ποσοτικά και ποιοτικά του έργου του.

Το 1922 δηλώνει την πρόθεσή του να μη συνεχίσει την εργασία του στις Αρδεύσεις απ' όπου και παραιτείται με το βαθμό του υποτμηματάρχη («επιτέλους ελευθερώθηκα απ' αυτό το μισητό πράγμα») και χωρίς καμιά περίσπαση αφοσιώνεται στη συμπλήρωση του ποιητικού του έργου. Το 1926 η κυβέρνηση του δικτάτορα Πάγκαλου απονέμει στον Καβάφη το παράσημο του Φοίνικος, διάκριση την οποία ο ποιητής αποδέχεται υποστηρίζοντας ότι «Το παράσημο μου το απένειμε η Ελληνική Πολιτεία, την οποία σέβομαι και αγαπώ. Η επιστροφή του παρασήμου θα είναι προσβολή εκ μέρους μου προς την Ελληνικήν Πολιτείαν γι' αυτό και το κρατώ». Το 1927 γνωρίζεται με τη Μαρίκα Κοτοπούλη και το Νίκο Καζαντζάκη. Από το 1930 αρχίζει να υποφέρει από το λάρυγγά του και τον Ιούλιο του 1932 οι γιατροί διαγιγνώσκουν καρκίνο του λάρυγγα. Πηγαίνει στην Αθήνα όπου εισάγεται σε νοσοκομείο και του γίνεται τραχειοτομία. Μετά από τετράμηνη παραμονή στην Αθήνα, επιστρέφει στην Αλεξάνδρεια όπου και το επόμενο έτος, 1933, στις 29 Απριλίου, μέρα των γενεθλίων του, πεθαίνει.

                                               

---

Το «πάθος» του Κ.Π. Καβάφη

Ο Καβάφης είχε ένα μεγάλο «πάθος», μια παρεκτροπή από τα συνήθη που οι περισσότεροι μελετητές του έργου και της ζωής του θεωρούν ότι πρόκειται για την ομοφυλοφιλική ερωτική ζωή του ποιητή.

Χαρακτηριστικές του ψυχοπνευματικού βασανισμού του είναι οι βραχυγραφημένες σημειώσεις που κρατά:
«Πρέπει αλύγιστα να επιβάλω στον εαυτό μου ένα τέρμα εώς την 1η Απριλίου, διαφορετικά δεν θα μπορέσω να ταξιδέψω. Θ' αρρωστήσω και πώς θα περάσω τη θάλασσα, και πώς, αρρωστημένος θ' απολαύσω το ταξίδι μου;
16 Μαρτίου: Μεσάνυχτα. Υπέκυψα εκ νέου. Απελπισία, απελπισία, απελπισία. Καμιά ελπίδα δεν υπάρχει. Παρεκτός αν σταματήσω ως τις 15 Απριλίου. Ο θεός βοηθός.»
και κάπου αλλού:
«Υφίσταμαι μαρτύριο. Σηκώθηκα και γράφω τώρα. Τί θα κάμω και τι θα γίνει; Τί να κάνω; ...Βοήθεια. Είμαι χαμένος.»

Απ' αυτές τις σημειώσεις ενός απελπισμένου ανθρώπου που ζητάει απεγνωσμένα βοήθεια καθώς και από τα ερωτικά ποιήματά του, πολλοί μελετητές έβγαλαν αβίαστα το συμπέρασμα περί της ανώμαλης σεξουαλικής συμπεριφοράς του ποιητή. Και όμως ...

Ο Ατανάζιο Κατράρο, πρώτος μεταφραστής στα ιταλικά των ποιημάτων του Καβάφη και προσωπικός του φίλος, γράφει:
«Την ομοφυλοφιλία του Καβάφη τη βαραίνει ένα μεγάλο ερωτηματικό, που χρειάζεται βαθιά συνετή και αντικειμενική μελέτη και δεν αποκλείεται η απόφαση να είναι απαλλακτική. Κανείς δεν μπόρεσε ποτέ να προσκομίσει μια απόδειξη για το αμάρτημα που αποδίδεται στον ποιητή και ποτέ δεν βρέθηκε ανακατεμένος σ' ένα σκάνδαλο.»
Διπλής σημασίας η παραπάνω δήλωση. Πρόκειται για δήλωση προσωπικού φίλου του ποιητή που εννοείται ότι γνωρίζει καλά τον άνθρωπο και επιπλέον αναφέρεται η έλλειψη αποδείξεων και σκανδάλων στα οποία να είχε ανακατευτεί ο ποιητής.
Σε ανάλογες βάσεις (που δεν είναι δυνατόν να αναφερθούν) στηρίχτηκαν, ο Στρατής Τσίρκας και ο Ι.Μ. Χατζηφώτης για να εκφράσουν την πολύ ενδιαφέρουσα άποψη ότι το «πάθος» του Καβάφη δεν ήταν η ομοφυλοφιλία του αλλά ο αυνανισμός και ο αλκοολισμός. Ηταν πολύ ντροπαλός (όπως εξάλλου ομολογείται απ' όλους) ο ποιητής για να προχωρήσει σε κάτι περισσότερο από το «μοναχικό» πάθος του, υποστηρίζει ο Ι.Μ. Χατζηφώτης. Ετσι τα ερωτικά ποιήματα του Καβάφη κινούνται - σύμφωνα με τη γνώμη των δύο λογοτεχνών - στα όρια της φαντασίας και του απραγματοποίητου. Είχε τις προθέσεις ο Καβάφης αλλά δεν τις έκανε πράξη...

Για περισσότερες, όμως, πληροφορίες πάνω στο ενδιαφέρον αυτό θέμα της ζωής του Καβάφη, θα σας προτείνω το βιβλίο «Καβαφικά» του Ι.Μ. Χατζηφώτη (πήγαινε στις εκδόσεις).

---

 

 

 

Το Εργο του Κ.Π. Καβάφη

Ο Κάβαφης, όσο ζούσε, δεν εξέδωσε ποτέ ολόκληρο το ποιητικό του έργο, το οποίο, άλλωστε, συμπλήρωνε ως την τελευταία στιγμή της ζωής του. Ούτε, φυσικά, πραγματοποίησε ποτέ μια κανονικά εμπορική έκδοση. Ακολούθησε ένα δικό του, ιδιόρρυθμο σύστημα έκδοσης και κυκλοφορίας του έργου, το οποίο και προκάλεσε πολλές συζητήσεις στο χώρο των καβαφικών μελετών. Σύμφωνα με τη διδακτορική διατριβή του Γ.Π. Σαββίδη, υπήρξαν τρία διαφορετικά στάδια εκδοτικής τακτικής, σε «μονόφυλλα», «τεύχη» και «συλλογές», τα οποία αντιπροσωπεύουν τρεις διαφορετικές φάσεις στην ιστορία της καβαφικής ποίησης. Η μέθοδος των «μονόφυλλων» χρησιμοποιείται από το 1891 ως και το 1904, οπότε ο ποιητής τυπώνει το πρώτο «τεύχος» με 21 ποιήματα. Η πρώτη χρονολογική «συλλογή » του κυκλοφόρησε, ιδιωτικά πάντα κατά την πάγια τακτική του, το 1912 και η πρώτη θεματική «συλλογή» του το 1917. Για πρώτη φορά συγκεντρωμένο ολόκληρο το σώμα της αναγνωρισμένης καβαφικής ποίησης, κυκλοφόρησε το 1935 με επιμέλεια της Ρίκας Σεγκοπούλου, ενώ σήμερα κυκλοφορούν έγκυρες εκδόσεις των «αναγνωρισμένων», των «ανέκδοτων», των «αποκηρυγμένων» ποιημάτων (φροντισμένες από το Γ.Π. Σαββίδη) και των «ατελών» ποιημάτων του (από τη Ρενάτα Λαβανίνι).
Ολα τα ποιήματά του ο Καβάφης τα έγραψε στην ελληνική, με την εξαίρεση ελαχίστων από τα μέχρι το 1968 ανεκδότων ποιημάτων του.

Συνολικά τα ποιήματα που έγραψε ο Καβάφης είναι 154. Επιπλέον θα πρέπει να υπολογιστούν άλλα 75 που παρέμειναν ανέκδοτα εώς το 1968 και τα οποία βρέθηκαν στο Αρχείο του ή σε χέρια φίλων του καθώς και 27 ποιήματα που δημοσίευσε μεν ο ίδιος μεταξύ 1886 και 1898 αλλά που αργότερα τα αποκήρυξε. Ο Καβάφης έγραψε και κάποια πεζά, δοκίμια, μελέτες, μεταξύ των οποίων: «Τα Ελγίνεια Μάρμαρα», «Οι Βυζαντινοί ποιηταί», «Το Κυπριακόν ζήτημα», «Το Τέλος του Οδυσσέως», «Μία σελίς της Τρωϊκής Ιστορίας» κ.α.

Σύμφωνα με διευκρινίσεις και υποδείξεις του ποιητή, τα ποιήματά του κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες: τα ιστορικά, τα φιλοσοφικά και τα ηδονικά ή αισθησιακά. Αν και στην αρχή η ποίηση του Κ.Π. Καβάφη συνάντησε την εχθρότητα και την επιφύλαξη του πνευματικού κόσμου, με τον καιρό επιβλήθηκε στη συνείδηση όλων σαν ένας ιδιόμορφος αλλά μεστός και γεμάτος με ουσιαστικό περιεχόμενο ποιητής που δεν ενδιαφερόταν για την εξωτερική εμφάνιση του στίχου του αλλά μονάχα για τον εσωτερικό στοχασμό, τη φιλοσοφική σκέψη και το στοχαστικό δίδαγμα.

Μετά θάνατον, ο Καβάφης έγινε αντικείμενο μακρόχρονης μελέτης από ποιητές και μελετητές του έργου του σε όλο τον κόσμο. Τα ποιήματά του εκδόθηκαν και εκδίδονται σε συλλογές, ενώ πρόκειται και για τον πιο πολυμεταφρασμένο Νεοέλληνα λογοτέχνη. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά, ολλανδέζικα, αραβικά, γιαπωνέζικα, αρμένικα, ινδικά, σλαβικές γλώσσες και σε πάρα πολλές άλλες γλώσσες.

Στην οδό Λέψιους στην Αλεξάνδρεια, το διαμέρισμα του Καβάφη έχει μετατραπεί σε μουσείο με εκδόσεις, χειρόγραφα, μεταφράσεις, δημοσιεύματα και έργα τέχνης εμπνευσμένα από το έργο του, πλούσιο φωτογραφικό, φιλολογικό και άλλο υλικο.

                                          

---

        Οι θεματικοί κύκλοι της καβαφικής ποίησης

Ο ίδιος είχε κατατάξει τα ποιήματά του σε τρεις κατηγορίες: τα ιστορικά, τα φιλοσοφικά και τα ηδονικά ή αισθησιακά^[3].

• Τα ιστορικά ποιήματα εμπνέονται κυρίως από την ελληνιστική περίοδο, και στα περισσότερα έχει εξέχουσα θέση η Αλεξάνδρεια. Αρκετά άλλα προέρχονται από την ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα και το βυζάντιο, χωρίς να λείπουν και ποιήματα με μυθολογικές αναφορές (πχ Τρώες). Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ο Καβάφης δεν εμπνέεται καθόλου από το πρόσφατο ιστορικό παρελθόν, δηλαδή την επανάσταση του ΄21, αλλά ούτε και από την κλασική αρχαιότητα. Οι περίοδοι που επιλέγει είναι περίοδοι παρακμής ή μεγάλων αλλαγών και οι περισσότεροι ήρωές του είναι "ηττημένοι".
• Στα αισθησιακά ποιήματα, που είναι και τα πιο λυρικά, κυριαρχεί η ανάμνηση και η αναπόληση. Αυτό που προκαλεί τα συναισθήματα δεν είναι το παρόν, αλλά το παρελθόν, και πολύ συχνά ο οραματισμός
• Τα φιλοσοφικά ποιήματα ονομάζονται από άλλους "διδακτικά". Ο Ε.Π.Παπανούτσος τα διαίρεσε στις εξής ομάδες: ποιήματα με "συμβουλές προς ομοτέχνους", δηλαδή ποιήματα για την ποιήση, και ποιήματα που πραγματεύονται άλλα θέματα, όπως το θέμα των Τειχών, την έννοια του χρέους (Θερμοπύλες), της ανθρώπινης αξιοπρέπειας (Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον), της μοίρας κ.α.

Διαχωρίζοντας το ποιητικό του έργο σε φιλοσοφικό, ιστορικό και ηδονικό, στα ποιήματά του αποτυπώνονται το ερωτικό στοιχείο, τη φιλοσοφική του σκέψη και η ιστορική του γνώση. Όσον αφορά στα ιστορικά του ποιήματα ιδιαίτερα, οφείλουμε να λάβουμε υπ’ όψιν μας ότι τα συνέθεσε βιώνοντας την ατμόσφαιρα μιας πόλης που έγινε κατά το ελληνιστικό της παρελθόν χωνευτήρι λαών και σταυροδρόμι πολιτισμών. Οι ήρωές του είναι γνωστά ιστορικά πρόσωπα ή γεννήματα της φαντασίας του και ο ποιητής αφηγείται στους χαρακτήρες που πλάθει ανθρώπινες συμπεριφορές σημαδεμένες από πρόσκαιρο της επιτυχίας και τη μοίρα που εξουδετερώνει την ανθρώπινη θέληση.

Πόλεις της ανατολικής Μεσογείου -ιδιαίτερα η Αλεξάνδρεια όπως προαναφέρθηκε- είναι ο τόπος που λαμβάνουν χώρα τα περιστατικά των ποιημάτων και σύμφωνα με το περιεχόμενό τους χαρακτηρίζονται από τους σύγχρονους σχετικά ερευνητές της καβαφικής ποιητικής ως ψευδοϊστορικά, ιστορικοφανή και ιστοριογενή. Τη διαφορετικότητα ανάμεσα στα ιστορικά του ποιήματα επισήμανε ο ίδιος ο ποιητής, χωρίς όμως να τους δώσει ιδιαίτερη ονομασία. Εισηγητής του όρου «ψευδοϊστορικό» είναι ο Σεφέρης για να διαχωρίσει με αυτόν τα ποιήματα που χρησιμοποιούν το ιστορικό υλικό μεταφορικά, αλληγορικά δημιουργώντας ψεύτικες ιστορίες^[4] Ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος με τη σειρά του εισηγήθηκε τον όρο «ιστορικοφανή». Εκεί εντάσσει τα ιστορικά ποιήματα, των οποίων τα φανταστικά πρόσωπα εμπλέκονται σε ιστορικό πλαίσιο που επενδύει την πλοκή^[5]. Ο Μιχάλης Πιερής θεώρησε αναγκαίο τον όρο «ιστοριογενή» για τα ποιήματα που γεννήθηκαν από άμεσο ιστορικό υλικό.

                                                                     

                                                                        

---

                                                                                                                                                                              ΙΘΑΚΗ

                 Ιθάκη είναι ένα πραγματικά ξεχωριστό ποίημα που κατατάσσεται στη κατηγορία των διδακτικών. Το ύφος του ποιήματος είναι παραινετικό και συνοδεύεται από ποικίλες εξωτικές εικόνες. Ο Καβάφης στην Ιθάκη χρησιμοποιεί γλώσσα δημοτική, πεζολογική και ιδιότυπη ανάμεικτη με ιδιώματα της Ανατολής.

  Το ποίημα είναι πλούσιο σε συμβολισμούς. Πιο συγκεκριμένα, η Ιθάκη συμβολίζει τους στόχους που θέτει ο κάθε άνθρωπος στην διάρκεια της ζωής του. Μάλιστα ο ποιητής τονίζει εμμέσως την έντονη σημασία του ταξιδίου  των εμπειριών και των συγκινήσεων στην διάρκεια της πορείας του.

                                                                                     .

Εργασία της 1^ης Λυκείου Α3:                                                                                

 

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2 (ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ)

Συμβολισμός

Ο Συμβολισμός αποτελεί καλλιτεχνικό ρεύμα που αναπτύχθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα, γαλλικής και βελγικής προέλευσης. Ο όρος προέρχεται από τη λέξη -σύμβολο. Αναπτύχθηκε κυρίως στην ποίηση, ωστόσο συναντάται και στις εικαστικές τέχνες.

Πρόδρομοι και προέλευση

Ο γαλλικός συμβολισμός γεννήθηκε σε μεγάλο βαθμό ως μια αντίδραση απέναντι στον Νατουραλισμό και τον Ρεαλισμό, ρεύματα που προηγήθηκαν χρονικά και που προσπάθησαν να συλλάβουν την πραγματικότητα με πιστό τρόπο. Ο συμβολισμός από την πλευρά του αντιπαρέβαλε την πνευματικότητα, τη φαντασία και το όνειρο ως αναπόσπαστο μέρος της καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Το κίνημα του συμβολισμού στη λογοτεχνία έχει τις ρίζες του στα "Άνθη του Κακού" του Κάρολου Μπωντλαίρ. Τα αισθητικά του χαρακτηριστικά εξελίχθηκαν και αποσαφηνίστηκαν κυρίως από τους Στεφάν Μαλλαρμέ και Πωλ Βερλαίν κατά την δεκαετία του 1870. Το 1880 μια σειρά από μανιφέστα των συμβολιστών εμφανίστηκαν δημόσια και ενέπνευσαν περισσότερους καλλιτέχνες.

Ο συμβολισμός στις υπόλοιπες μορφές της τέχνης, θα λέγαμε πως εμφανίζεται με ελαφρά διαφορετική μορφή, κυρίως ως ένα κίνημα που αντιπροσωπεύει την πιο σκοτεινή (μεσαιωνικής επίδρασης) πλευρά του Ρομαντισμού. Σε αντίθεση όμως με τη ρομαντική τέχνη, ήταν λιγότερο επαναστατικός.

Τα έργα του Έντγκαρ Άλαν Πόε θεωρούνται μία από τις σημαντικότερες επιρροές της συμβολικής τέχνης.

Το κίνημα του συμβολισμού

Μανιφέστο

The death of the gravedigger, Carlos Schwabe.

Οι συμβολιστές πίστευαν πως σκοπός της τέχνης είναι να συλλάβει και να εκφράσει περισσότερο απόλυτες αλήθειες, τις οποίες μπορεί να προσεγγίσει με έμμεσους τρόπους. Για αυτό το λόγο, έγραφαν με μεταφορικό τρόπο και χρησιμοποιώντας εικόνες και αντικείμενα με συμβολική έννοια. Έντονο ήταν και το μεταφυσικό ή μυστικιστικό στοιχείο. Ο θάνατος, μυθολογικά αλλά και δραματικά στοιχεία ήταν έντονα στη θεματολογία των συμβολιστών.

Σημαντική συνεισφορά στον ιδεολογικό καθορισμό του κινήματος του συμβολισμού είχε ο ποιητής Πωλ Βερλαίν. Το μανιφέστο του συμβολισμού εκδόθηκε το 1886 από τον ελληνικής καταγωγής ποιητή Ζαν Μορεάς. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο συμβολισμός ήταν εχθρικός απέναντι στις σαφείς διακυρήξεις, τις ρητορείες και τον ψεύτικο συναισθηματισμό, ενώ στόχος του ήταν "να ντύσει το ιδεατό σε μια αντιληπτή μορφή", μέσω των συμβόλων. Για τους συμβολιστές, καθημερινά θέματα ή φυσικά τοπία αντιμετωπίζονται ως επιφανειακές αναπαραστάσεις αρχέγονων και βαθύτερων ιδανικών.

Μπορούμε να πούμε πως οι φιλοσοφικές ιδέες του Σοπενάουερ περιέχουν κοινές ανησυχίες με το κίνημα του συμβολισμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι και οι δύο πλευρές πίστευαν στο ρόλο της τέχνης ως ένα καταφύγιο απέναντι στην σκληρότητα του κόσμου. Με βάση αυτή την επιθυμία ήταν που οι συμβολιστές δανείστηκαν και θέματα του μυστικισμού.

 Συμβολισμός στη λογοτεχνία

Οιδίπους και Σφίγγα, έργο του Γκουστάβ Μορώ (1864).

Ο συμβολισμός αποτέλεσε κυρίως καλλιτεχνικό ρεύμα στην ποίηση, όπου ήταν και ευκολότερο να υιοθετηθούν τα ιδεολογικά χαρακτηριστικά του. Πρόδρομοι του των συμβολικών ποιητών αποτελούν οι Μπωντλαίρ, Λωτρεαμόν και Ζεράρ ντε Νερβάλ. Βασικότεροι ποιητές, εκπρόσωποι του κινήματος του συμβολισμού είναι ο Πώλ Βερλαίν, ο Αρθούρος Ρεμπώ, ο Αλμπέρ Ζιρώ και ο Στεφάν Μαλλαρμέ. Στο μυθιστόρημα, ξεχωρίζει το έργο του Joris-Karl Huysmans, "A rebours" (1884), το οποίο θεωρείται ότι μιμήθηκε αργότερα ο Όσκαρ Ουάιλντ στο "Πορτρέτο του Ντόραν Γκρέυ". Σημαντικός και αντιπροσωπευτικός συγγραφέας του συμβολισμού είναι και ο Πωλ Άνταμ, με κυριότερο ίσως έργο του το "Les Demoiselles Goubert", γραμμένο σε συνεργασία με τον Μορεάς το 1886.

Συμβολισμός στις εικαστικές τέχνες

Ο συμβολισμός στις εικαστικές τέχνες δεν χαρακτηρίζεται απαραίτητα από ένα ομοιογενές ύφος ή συγκεκριμένες τεχνικές. Υπήρξαν αρκετές ομάδες συμβολιστικών ζωγράφων και εικαστικών καλλιτεχνών, συχνά ετερόκλητων, μεταξύ των οποίων ο Γκουστάβ Μορώ, και ο Έντβαρτ Μουνκ. Ο συμβολισμός στη ζωγραφική είχε μεγαλύτερη απήχηση και εξάπλωση σε άλλες χώρες της Ευρώπης σε αντίθεση με το συμβολισμό στην ποίηση. Έτσι, έχουμε δείγματα συμβολισμού από Ρώσους καλλιτέχνες, καθώς επίσης και από μορφές της αμερικανικής τέχνης, όπως τον Elihu Vedder. Στη γλυπτική, πολλές φορές ο Ροντέν θεωρείται συμβολιστικός.

Συμβολισμός στη μουσική

Ο συμβολισμός είχε κάποια επιρροή στη μουσική επίσης. Πολλοί συμβολιστικοί συγγραφείς και κριτικοί ήταν ενθουσιώδεις για τη μουσική του Ρίχαρντ Βάγκνερ. Η αισθητική του Συμβολισμού θεωρείται πως άσκησε βαθιά επίδραση στα έργα του Κλωντ Ντεμπυσύ. Ένα από τα γνωστότερα έργα του (Prelude a l'apres-midi d'un faune) είναι εμπνευσμένο από το ομώνυμο ποίημα του Μαλλαρμέ (L'apres-midi d'un faune). Ακόμα ένας συνθέτης, ο Arnold Schoenberg, δανείστηκε στοιχεία από συμβολικά ποιήματα του Αλμπέρ Ζιρώ.

Επίδραση του συμβολισμού

Ο συμβολισμός είχε μια σημαντική επιρροή σε μεταγενέστερα καλλιτεχνικά κινήματα και τα ίχνη του είναι εμφανή σε διάφορους νεωτεριστικούς καλλιτέχνες. Στους ποιητές ή λογοτέχνες που επηρεάστηκαν από τον συμβολισμό συγκαταλέγονται συχνά οι Πώλ Βαλερύ, Μαρσέλ Προύστ και Γκιγιώμ Απολλιναίρ (Γαλλία), Τ. Σ. Έλιοτ, Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς και Τζέημς Τζόυς (αγγλόφωνη λογοτεχνία).

Οι συμβολιστικοί ζωγράφοι ήταν επίσης μια σημαντική επιρροή για το κίνημα του Εξπρεσιονισμού αλλά και για τον Υπερρεαλισμό. Ακόμα, οι αρλεκίνοι, οι άποροι και οι κλόουν της "μπλε περιόδου" του Πάμπλο Πικάσο παρουσιάζουν την επιρροή του συμβολισμού. Στον κινηματογράφο, αρκετές ταινίες της περιόδου του γερμανικού εξπρεσιονισμού στηρίχθηκαν σε μεγάλο βαθμό στην αισθητική του συμβολισμού.

«Ιθάκη» του Καβάφη

Χαρακτηριστικό παράδειγμα συμβολικού ποιήματος αποτελεί η Ιθάκη του Καβάφη. Τα σύμβολα που χρησιμοποιεί ο Καβάφης στο ποίημα του ονομαστικά είναι:

 ·Ιθάκη

·Λαιστρυγόνας,Κύκλωπας,θυμωμένος Ποσειδώνας

·Λιμένας πρωτοιδωμενους

·σεντέφια, κοράλλια, κεχριμπάρια, έβενους, ηδονικά μυρωδικά

·γέρος, πλούσιος

·Ιθάκες

Συγκεκριμένα:

• Ο Καβάφης εμπνευσμένος από το μύθο του Οδυσσέα και θέλοντας να δώσει μια άλλη διάσταση στους στόχους που θέτει ο κάθε άνθρωπος, χρησιμοποιεί την Ομηρική Ιθάκη σε μια προσπάθεια του να απεικονίσει τον προορισμό του ανθρώπου, τον υπέρτατο στόχο που έχει θέσει και που είναι πρόθυμος να θυσιάσει πολλά για να τον επιτύχει.  Οσον αφορά την Ιθάκη ο john Antron λέει….: Το σύμβολο Ιθάκη πρακτικά λειτουργεί ως παράγοντας σοφίας, ο οποίος βοηθά τον άνθρωπο να υψωθεί πάνω από το επίπεδο των αδυναμιών και της σύγχυσης. Η γνώση είναι εφικτή, ακόμη και αν δεν έχει τη μορφή ολοκληρωμένων αιώνιων αληθειών.
• Θέλοντας να συμβολίσει τα εμπόδια που συναντάει κάθε άνθρωπος στο δρόμο του προς τους στόχους του και τα οποία πρέπει να κοιτάξει κατάματα για να συνεχίσει το ταξίδι προς τον τελικό του προορισμό χρησιμοποιεί τον Ποσειδώνα, τους Κύκλωπες και τις Λαιστρυγόνες συσχετίζοντας τα και με  το μύθο του Οδυσσέα. Ο τρόπος παρουσίασης τους από το Καβάφη, δηλώνει τη φανταστική υπόσταση τους στο μυαλό του ανθρώπου που τα κατασκευάζει, όμως θα πρέπει να μένει προσηλωμένος στο στόχο του τόσο στη ψυχή όσο και στο σώμα.
• Στη προσπάθεια του να συμβολίσει τη σπουδαιότητα των εμπειριών που αποκτά κανείς κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, καθώς και τη μοναδικότητα τους χρησιμοποιεί την έκφραση «λιμένας πρωτοιδωμένους».
• Οι λέξεις σεντέφια, κοράλλια, κεχριμπάρια, έβενους και ηδονικά μυρωδικά, κυριολεκτικά εννοεί τα υλικά αγαθά που θα αποκτήσει κανείς και τα οποία των έλκουν να τα δει, όμως παράλληλα, οι λέξεις αυτές έχουν και μεταφορική σημασία, καθώς υποδηλώνουν τις εμπειρίες που αποκτάει ο άνθρωπος στη διάρκεια του ταξιδιού, αφού είναι τόσο μοναδικές και σπάνιες όσο τα προαναφερθέντα αγαθά.
• Οι λέξεις γέρος και πλούσιος έχουν διαφορετική σημασία μέσα στο ποίημα. Μπορεί όταν φτάσει κανείς στο στόχο του να έχουν περάσει τα χρόνια και να έχει αποκτήσει ένα πλήθος υλικών αγαθών, όμως το μόνο σίγουρο είναι ότι θα είναι γεμάτος εμπειρίες από το μακρύ του ταξίδι  κι έτσι με τη σοφία που θα έχει αποκτήσει θα μπορεί να διδάξει και νεότερους κι έτσι θα έχει ένα πλήθος εμπειριών και γνώσεων. Έτσι δηλώνεται το ουσιαστικό κέρδος από την υλοποίηση του στόχου, που είναι τα πνευματικά αγαθά.

·    σχετικά  με το τι σημαίνουν οι Ιθάκες γράφει πολύ εύστοχα ο Ε. Παπανούτσος:

«Οι Ιθάκες πια, όχι η Ιθάκη, γιατί δεν είναι μία, αλλά πολλές και διάφορες –όχι μόνο στους διάφορους ανθρώπους, αλλά και στον ίδιο άνθρωπο, κάθε φορά που βάζει σκοπούς και “τέλη” στη ζωή του. Και τι σημαίνουν; Απλούστατα: ένα είναι κάθε τόσο το ιδεατό σημείο αναφοράς, που μας χρειάζεται μόνο και μόνο για να βρίσκομε πάλι στον δρόμφο τον προσανατολισμό μας, όταν με κάποιαν εκτροπή τον χάνουμε. Αλλά δεν είναι το τέρμα που έχει αξία. Την αξία την έχει η ίδια η πορεία. Αυτή θα μας κάνει σοφούς. Τι άλλο μπορεί να μας προσφέρει η Ιθάκη; Μας έδωσε ό,τι είχε να μας δώσει. Μας έβγαλε δηλαδή στο δρόμο».

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3 (ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ)

 

Ντίνος Χριστιανόπουλος, Ιθάκη

Ιθάκη

Δεν ξέρω αν έφυγα από συνέπεια
ή από ανάγκη να ξεφύγω τον εαυτό μου,
τη στενή και μικρόχαρη Ιθάκη
με τα χριστιανικά της σωματεία
και την ασφυχτική της ηθική.

Πάντως, δεν ήταν λύση: ήταν ημίμετρο.

Κι από τότε κυλιέμαι από δρόμο σε δρόμο
αποχτώντας πληγές κι εμπειρίες.
Οι φίλοι που αγάπησα έχουνε πια χαθεί
κι έμεινα μόνος τρέμοντας μήπως με δει κανένας
που κάποτε του μίλησα για ιδανικά.

Τώρα επιστρέφω με μιαν ύστατη προσπάθεια
να φανώ άψογος, ακέραιος, επιστρέφω
κι είμαι, Θεέ μου, σαν τον άσωτο που αφήνει
την αλητεία, πικραμένος, και γυρνάει
στον πατέρα τον καλόκαρδο, να ζήσει
στους κόλπους του μιαν ασωτία ιδιωτική.

Τον Ποσειδώνα μέσα μου τον φέρνω,
που με κρατάει πάντα μακριά∙
μα κι αν ακόμα δυνηθώ να προσεγγίσω,
τάχα η Ιθάκη θα μου βρει τη λύση;

ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΒΑΦΗΣ - ΙΘΑΚΗ (1911)

---

Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,
να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος,
γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,
τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,
αν μεν' η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή
συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,
αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,
αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.
Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος.
Πολλά τα καλοκαιρινά πρωϊά να είναι
που με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά
θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους,
να σταματήσεις σ' εμπορεία Φοινικικά,
και τες καλές πραγμάτειες ν' αποκτήσεις,
σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ' έβενους,
και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,
όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά,
σε πόλεις Αιγυπτιακές πολλές να πας,
να μάθεις και να μάθεις απ' τους σπουδασμένους.
Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη.
Το φθάσιμον εκεί ειν' ο προορισμός σου.
Αλλά μη βιάζεις το ταξίδι διόλου.
Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει
και γέρος πια ν' αράξεις στο νησί,
πλούσιος με όσα κέρδισες στο δρόμο,
μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.
Η Ιθάκη σ'έδωσε τ' ωραίο ταξίδι.
Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον  δρόμο.
Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.
Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δε σε γέλασε.
Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,
ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν.

                                      ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ            

 ΚΑΒΑΦΗΣ-ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ

1. Και τα δυο ποιήματα έχουν ως βασικό θέμα τους την Ιθάκη η οποία συμβολίζει τον προορισμό κάθε ανθρώπου.Το νησί αυτό έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης πολλών ποιητών.Και οι δύο αυτοι ποιητές έχουν επηρεαστεί από τον Όμηρο.
2. Και στα δύο ποιήματα χρησιμοποιούνται πολλά σύμβολα όπως ο άγριος Ποσειδώνας.
3. Χρησιμοποιούνται  εκφραστικά μέσα όπως:μεταφορές και εικόνες.  
4. Και στα δύο ποιήματα η γλώσσα είναι δημοτική,ιδιότυπη,πεζολογική χωρίς έντονο λυρισμό. 
5. Οι δύο ποιητές,παρουσιάζοντας το ταξίδι ως σύμβολο,καταφέρνουν  να τονίσουν τις περιπέτειες και τα εμπόδια που θα συναντήσει ο άνθρωπος, έχοντας  λάβει όμως γνώσεις που θα του φανούν χρήσιμες στο μέλλον. 

ΔΙΑΦΟΡΕΣ

ΚΑΒΑΦΗΣ –ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ

            

1.      Αν και τα δύο ποιήματα έχουν αρκετές ομοιότητες το ποίημα του Χριστιανόπουλου είναι σα να απαντά στο ποίημα του Καβάφη.

2.      Ενώ και τα δύο ποιήματα μιλούν για το ίδιο θέμα το ένα είναι αισιόδοξο και το άλλο εκπέμπει απαισιοδοξία.

3.      Αν και στα δύο η γλώσσα είναι δημοτική το ποίημα του Καβάφη παρουσιάζει ιδιωματισμούς.

4.      Στο ποίημα του Καβάφη το ύφος είναι συμβουλευτικό-παρεναιτικό ενώ στο ποίημα του Χριστιανόπουλου παρουσιάζεται μια απαισιοδοξία.

                                    

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Π. ΚΑΒΑΦΗΣ

                             

   

ΝΤΙΝΟΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ